شناسنامه استان اصفهان

شناسنامه استان
مساحت استان اصفهان استان اصفهان با مساحت 107045 كيلومتر مربع ( معادل 6/57 درصد از مساحت كشور) بين 30 درجه و 42 دقيقه تا 34 درجه و 27 دقيقه عرض شمالي و 49 درجه و 38 دقيقه تا 55 درجه و 32 دقيقه طول شرقي در بخش مركزي ايران در جلگه اي حاصلخيز و پربركت واقع شده و به طور خلاصه مي توان گفت اكثر شهرها و روستاهاي ان حاصل جريان زاينده رود است . شكل استان از لحاظ گسترش در امتداد طول و عرض جغرافيايي به گونه اي است كه ميانگين طول آن 532/5 كيلومتر و عرض استان برابر با 405 كيلومتر مي باشد . استان اصفهان از شمال به استانهاي مركزي ، قم و سمنان ، از جنوب به استانهاي فارس و كهگيلويه و بويراحمد ، از مشرق به استانهاي يزد و خراسان و از غرب به استانهاي لرستان و چهارمحال و بختياري محدود مي شود . تقسيمات استان اصفهان بر اساس آخرين تقسيمات كشوري استان اصفهان داراي 24 شهرستان ، 51 بخش ، 106 شهر و و 131 دهستان مي باشد. جمعيت استان اصفهان جمعيت استان اصفهان طبق نتايج سرشماري نفوس و مسكن در سال 1390 ، برابر با 4815863 نفر ، شامل 2451647نفر مرد و 2364216نفر زن بوده كه در 1410236خانوار زندگي مي كنند . جمعيت ساكن در نقاط شهري 4111355 نفر و جمعيت ساكن در نقاط روستايي 704508 نفر مي باشد. آب و هواي استان اصفهان آب و هواي استان از نوع بياباني است كه وجود رشته كوههاي زاگرس در قسمت غرب آن مانع نفوذ رطوبت به نواحي مركزي و شرق استان مي گردد . از طرفي وجود نواحي پست و كويري شرق استان هواي بخش وسيعي از آن را تحت تاثير خود قرار مي دهد . متوسط بارش ساليانه استان 160 ميليمتر و متوسط بارش شهر اصفهان حدود 120 ميليمتر است . تنوع رژيم حرارتي در استان تحت تاثير مناطق كوهستاني و كويري و وزش بادهاي غربي است به طوري كه ميانگين درجه حرارت سالانه در مناطق غرب و جنوب به حدود 4 درجه سانتيگراد مي رسد . در بين مناطق استان ، خور با ميانگين دماي سالانه 19/5 درجه سانتيگراد گرمترين و سميرم با دماي ميانگين سالانه 10/6 درجه سانتيگراد سردترين منطقه استان اصفهان مي باشد . جندين رودخانه از جمله رودخانه هاي ماربر در سميرم ، مرغاب نجف آباد ، گلپايگان و غيره در سطح استان جريان دارد اما يكي از بزرگترين رودخانه هاي داخلي فلات مركزي ايران زاينده رود است كه از ارتفاعات زردكوه بختياري سرچشمه گرفته و سپس با جهت غرب به جنوب شرق استان به تالاب گاوخوني واقع در شهر اصفهان مي ريزد و نقش بسزايي در طراوت و شادابي و سرسبزي محيط شهرهاي همجوار به ويژه از نظر محيط زيست و اقتصادي ايفا مي كند . آثار تاريخي استان اصفهان آثار معماري ارزشمندي كه از ادوار مختلف تاريخ اصفهان بر جاي مانده است در زمره عالي ترين و كم نظيرترين آفرينشهاي جهان به شمار مي روند . رمز و راز شكوه جاودانه فرهنگ و تمدن اصفهان را ازيك سو بايد در پيشينه تاريخي و خلق آثار شگفت انگيز معماري و شهرسازي و نيز هنرهاي زيبايي جستجو كرد كه هر يك از آنها همچون فانوسي در گذرگاه تاريخ اين مرزو بوم مي درخشيده و هيچگاه در برابر تندباد حوادث تاريخي خاموش نشده اند و از سوي ديگر اينچنين اعتلاي ماندگاري را بايد مولود مساعد بودن موقعيت تاريخي ، اقليمي و فرهنگي خطه پهناور استان اصفهان دانست كه اين شهر در مركزيت آن واقع شده است . آثار مهم تاريخي ومشهور مناطق ديدني استان اصفهان (مسجد جمعه اصفهان(جامع) - ميدان امام اصفهان(نقش جهان ) - مسجد امام - مسجد شيخ لطفالله - عمارت عالي قاپو عمارت توحيد خانه - تالار تيموري - كاخ چهلستون - مدرسه چهارباغ - پل ا... ورد يخان(سي وسه پل) - پل خواجو پل شهرستان - منارجنبان - كليساي وانگ - آبشار سميرم - بازار – كاروانسراها – برجهاي كبوتر – گرمابه ها – باغ ها – آرامگاه تخت فولاد – موزه ها - باغ پرندگان – باغ قدير – باغ گلها - كوه صفه و... وضعيت اقتصادي استان اصفهان از نظر اقتصادي ، استان اصفهان در سطح كشور از موقعيت ممتازي برخوردار است به گونه اي كه 2/3 درصد اراضي زير كشت آبي و ديم كشور و 5/6 درصد از كل واحدهاي بهره بردار كشاورزي را به خود اختصاص داده است و در توليد چند محصوص به خصوص گندم آبي بالاترين ميزان عملكرد در احد سطح در كل كشور را داراست . استان اصفهان با حدود ده هزار واحد توليدي صنعتي پس از استان تهران و از نظر تعداد واحدهاي صنعتي بزرگ در سطح كشور در رتبه دوم قراردارد . علاوه بر اين استان از نظر ميزان اشتغال ، ارزش افزوده و ارزش توليدات صنعتي با استخراج ساليانه بيش از 17 ميليون تن مواد معدني (رتبه سوم) و حدود 4/5 ميليون تن سنگ تزئيني (رتبه اول) در مجموع در كل كشور پس از استان تهران در رتبه دوم قرار دارد . وضعيت صنايع دستي استان اصفهان در استان اصفهان 178 رشته از لحاظ توليد صنايع دستي ثبت شده است و بيش از 60 رشته در حال توليد و ارائه به بازار مي باشد . (مقام اول كشور) . صنايع دستي استان اصفهان شامل خاتم سازي - مينا كاري - مينياتور سازي- منبت كاري - قلاب دوزي نقاشي وتذهيب - سكمه دوزي - مليله سازي - خراطي - نمد مالي - پوست دوزي - نقره سازي - قلمزني - قلمكاري - كاشي وسراميك - - قالي بافي - زري دوزي و ... مي باشد . مهمترين فرصت ها و قابليت هاي استان - موقعيت مكاني ويژه استان (قرار گرفتن استان در مركز كشور و در مسير راه هاي ترانزيتي شمال-جنوب و شرق- غرب و همجواري با 9 استان ) - وجود پتانسيلهاي قوي كارآفريني رو به رشد - برخورداري از جاذبه هاي گردشگري در زمينه هاي تاريخي ، طبيعي و انسان ساخت با ارزش ملي و فراملي و وجود بيش از پنج هزار اثر تاريخي غيرمنقول و ده هزار اثر شناخته شده منقول بازمانده از ادوار مختلف در جاي جاي استان و نيز چشم اندازها و گردشگاههاي طبيعي و يا احداث شده طي سالهاي اخير در حاشيه رودخانه پربركت زاينده رود و مناظر حاشيه آن و تبديل استان به عنوان يك قطب مهم گردشگري كشور - وجود سرمايه هاي انساني (ظرفيت هاي علمي ، هنري ، فني ، تخصصي و مديريتي و ...) انباشته شده به عنوان مكمل فعاليت هاي سرمايه گذاري در راستاي اقتصاد دانايي محور - وجود ظرفيتهاي قوي دانشگاهي و مراكز توليد علم و فن آوري ، مراكز برگ علمي ، تحقيقاتي متعدد ، مراكز آموزش فني و حرفه اي - وجود بخش غير دولتي توانمند زمينه ساز جذب سرمايه گذاري خارجي - استقرار صنايع مادر و بزرگ در سطح ملي همچون ذوب آهن ، فولادمباركه ، پالايشگاه ، دي ام تي ، داروسازي ، پتروشيمي ، هواپيما و هليكوپترسازي ، صنايع و مراكز نظامي ، انرژي اتمي ، راههاي اصلي و فرعي مناسب ، فرودگاه بين المللي ، خطوط راه آهن و از همه مهمتر رودخانه زاينده رود ... فرصتهاي خوبي را براي جويندگان فعاليتهاي اقتصادي در سطح استان فراهم نموده است .    سابقه تاريخي استان از مراجعه به منابع موجود تاريخى چنين برمى‌آيد كه كلمهٔ «اسپاران» بطلميوس ، «سپاهان» پهلوى و «اصبهان» عرب و «اصفهان» امروز لفظى قديمى است و به احتمال قريب به يقين كلمه‌اى پهلوى است و ريشهٔ قديمى‌‌تر از پهلوى آن مكشوف نيست. در عهد اشكانيان ، اصفهان مركز و پايتخت يكى از ايالت‌هاى وسيعى بود كه تحت فرمان ملوك اشكانى قرار داشت. در دورهٔ ساسانيان ، اصفهان محل سكونت و قلمرو و نفوذ «اسپوهران» يا اعضاى هفت خانوادهٔ بزرگ ايرانى كه مشاغل عمده و مناصب سلطنتى در اختيار داشتند ، بود. هم‌چنين در اين دوره اصفهان به عنوان مركز تجمع سپاه و به منزلهٔ دژ مستحكمى به شمار مى‌رفت. شايد به همين علت بود كه يزدگرد سوم پس از شكست از اعراب مدتى در اصفهان به سر برد. شهر اصفهان پس از نبردى كه بين سردار ايرانى و سردار عرب درگرفت ، با كشته شدن سردار ايرانى در محل رُستاق‌الشيخ به تصرف اعراب درآمد. مورخين بصره ، فتح اصفهان را در سال 23 هجرى ثبت كرده‌اند. بعد از اسلام ، اصفهان مانند ديگر شهرهاى ايران تا اوايل قرن چهارم تحت سلطهٔ اعراب بود و در زمان منصور خليفهٔ عباسى ، مورد توجه قرار گرفت و به حاكم اين شهر دستور داده شد كه در عمران و آبادانى آن بكوشد. به همين منظور در دهكدهٔ خشينان (احمدآباد فعلي) قصرى عالى بنا گرديد و بارويى به دور شهر كشيده شد و خشينان به يهوديه متصل گشت. شهر اصفهان در قرون اوليهٔ اسلامى از دو قسمت جِى و يهوديه تشكيل مى‌شد. جِى در قسمت شرق اصفهان و جوباره (يهوديه) در قسمت ديگر شهر قرار داشت. در سال 319 هـ.ق مردآويج زيارى اصفهان را متصرف شد و آن را به پايتختى برگزيد و جشن سده را هر چه باشكوه‌تر در اين شهر برپا كرد. در سال 327 هـ.ق اين شهر به تصرف ركن‌الدولهٔ ديلمى درآمد و آن را به پايتختى انتخاب كرد. بعد از آن شهر اصفهان رونق خود را بازيافت و مركز تجمع علما و شعرا شد. در سال 443 هـ.ق اصفهان به دست طغرل پادشاه سلجوقى فتح شد. در اين زمان عمارات مساجد و كوشك‌هاى متعددى در شهر بنا گرديد. در زمان ملكشاه سلجوقى ، اصفهان بار ديگر به پايتختى انتخاب شد و دوران طلايى ديگرى را آغاز نمود. در اين دوره اصفهان از آبادترين و مهم‌‌ترين شهرهاى دنيا به شمار مى‌‌آمد. بعد از ملكشاه سلجوقى ، جانشينان او در اصفهان مستقر شدند. اين شهر تا سال 633 هـ.ق در امان بود. در زمان حملهٔ مغول‌ها سلطان جلال‌الدين خوارزمشاه اصفهان را مركز تجمع سپاه خويش قرار داد. فتح اصفهان به علت حصار مستحكم آن ، مدت‌ها طول كشيد و سرانجام با خيانت شافعيان كه در اختلاف با حنفيان دروازه‌هاى شهر را بر روى سپاهيان مغول گشوده بودند ، شهر سقوط كرد و مغول‌ها به قتل‌عام ساكنين شهر پرداختند. اين شهر در سال 639 هـ.ق تحت سلطهٔ مغول‌ها قرار گرفت. پس از بازگشت سپاه مغول ، شهر اصفهان مجدداً رونق يافت و قسمتى از آبادى و عمران گذشتهٔ‌ خود را به دست آورد ، تا اين كه مورد تاخت و تاز سپاهيان تيمور قرار گرفت. حملات تيمورلنگ ضررهاى جبران‌ناپذيرى بر اصفهان وارد كرد. معروف است كه پس از آن كه عده‌اى از اهالى شهر سر به شورش برداشتند ، تيمور براى سركوبى آن‌ها فرمان قتل‌عام صادر كرد. بعد از حملات مغول و تيمور ، اصفهان به علت موقعيت جغرافيايى مناسب ، دوباره رونق يافت؛ در زمان حكومت صفويان توسعهٔ فراوانى پيدا كرد و بر جمعيت آن نيز افزوده شد. شاه‌‌عباس صفوى اين شهر را تصرف و يك سال در‌ آن سكونت كرد. دوران شكوفايى دوبارهٔ اصفهان با انتخاب اين شهر به عنوان پايتخت در زمان شاه‌عباس در سال 1000 هـ.ق آغاز شد. علت انتخاب اصفهان به عنوان پايتخت را بايد در دورى از قلمروهاى دولت عثمانى در دورهٔ جنگ‌هاى ايران و عثمانى پى‌جويى كرد. اين انتقالِ انديشيده ، به دليل موقعيت ممتاز جغرافيايى و ژئوپوليتيكى اصفهان و قرار گرفتن آن در قلب ايران و دورى از مرزهاى سياسيِ خطرآفرين بود. در اين دوره ، قسمت مركزى شهر كشش و توانايى برآوردن نيازهاى سياسى ، اقتصادى و فرهنگى جديد را نداشت. در جنوب ميدان قديم و در محل باغ بزرگ نقش جهان كه يادگار سلاجقه بود ، مركز جديدى ايجاد گرديد. فعاليت اقتصادى شهر (بازار) با يك شبكه به مركز قديمى شهر ارتباط يافت تا ضمن حفظ فعاليت نسبى بخش قديمى شهر ، اهم فعاليت‌‌ها را به سوى خود جذب نمايد. علاوه بر اين ، ميدان شاه‌عباس و دو محلهٔ ديگر به نام‌‌هاى عباس‌آباد يا تبريزى‌ها (جهت اسكان تجار تبريزيِ همراه شاه‌عباس) و جلفا (براى اقامت ارامنهٔ جلفاى ارس كه به منظور توسعهٔ‌ تجارت خارجى ايران ، ‌ به اصفهان كوچانده شده بودند) ايجاد شد. اين دو محله به وسيلهٔ چهارباغ و پل اللّه‌وردى‌خان (سى و سه پل)‌ به ديگر قسمت‌هاى شهر متصل گرديد. پس از شاه‌عباس ، جانشينان او نيز به توسعهٔ شهر ادامه دادند. علاوه بر توسعهٔ قسمت‌‌هاى شمالى شهر ، دو واحد مهم مسكونى در جنوب رودخانه به وجود آوردند: يكى كاخ و باغ‌هاى سعادت‌آباد كه در زمان شاه‌عباس ثانى احداث شد ، و ديگرى شهرك فرح‌آباد كه در جنوب غربى شهر و در زمان شاه سلطان حسين ايجاد گرديد ، و به وسيلهٔ پل مارنان به شهر اصلى وصل شد. سقوط شهر اصفهان و انقراض سلسلهٔ صفويه كه پس از 6 ماه محاصره به دست محمود افغان انجام گرفت ، بر روند توسعهٔ شهر اصفهان در عصر صفوى نقطهٔ پايانى گذاشت و شهر اصفهان دچار يك دورهٔ‌ انحطاط شد. افاغنه براى تقويت بنيان‌هاى حكومت خود ، مركز شهر را كه قسمت اعظم بازار و كليهٔ كاخ‌هاى صفويه و مساجد بزرگ را در بر داشت ، با ايجاد بارو محصور كردند. شهر اصفهان در آن عصر دو حصار تودرتو داشت كه حصار داخلى به نام باروى اشرفى يا افاغنه معروف بود. در دوران زنديه و قاجاريه پايتخت كشور به شيراز و تهران انتقال يافت. در دورهٔ‌ افشاريه ، شهر اصفهان رونقى دوباره يافت؛ ولى در عهد قاجاريه به علت انتقال پايتخت به تهران و حاكم شدن ظل‌السلطان پسر ناصرالدين‌شاه بر اصفهان (1271 هـ.ق) انحطاط دوبارهٔ شهر اصفهان آغاز شد. معروف است كه ظل‌السلطان پسر ناصرالدين‌شاه زمين و مصالح آثار تاريخى شهر را به مردم مى‌فروخت و مى‌خواست به هر ترتيبى كه شده ، مخارج قشون خود را كه از واحدهاى بسيار قوى و منظم كشور بود ، تأمين كند. از ويژگى‌هاى اقتصادى شهر اصفهان در دورهٔ قاجار ، درآمد ناچيز زمين و عدم امنيت ملاكين بود. در دورهٔ‌ پهلوى با توجه به شرايط تاريخى و جغرافيايى ، شهر اصفهان مورد توجه قرار گرفت؛ در بازسازى آثار تاريخى آن كوشش‌هايى به عمل آمد و توسعهٔ صنعتى شهر و منطقهٔ اصفهان آغاز شد. در طى دو دههٔ اخير شهر اصفهان توسعهٔ فراوانى يافته و نوسازى‌هاى جالب توجهى در آن صورت گرفته است. به طور كلي آثار مهم تاريخي در شهر اصفهان عبارتند از ميدان امام يا نقش جهان ,عالي قاپو,كاخ چهلستون ,منارجنبان ,مدرسه چهارباغ يا سلطاني ,مسجد امام ,مسجد شيخ لطف الله ,كليسا وگنجينه وانك ,سي وسه پل يا پل الله ورديخان ,پل خواجو وبازار اصفهان و از جمله نقاط ديدني اين شهر مسجد جامع ,سردرقيصريه ,كاخ هشت بهشت ,تالار اشرف ,بقعه بابا ركن الدين ,امامزاده اسماعيل ,هارون ولايت ,مناره چهل دختران ونقاط تفريحي بيشماري از جمله بوستان شهري ملت ,آيينه خانه ,باغ پرندگان وباغ گلهاست . اصفهان امروز يكى از شهرهاى بزرگ و سياحتى ايران و جهان است.
تاریخ به روز رسانی:	1393/12/11
تعداد بازدید: