کاشان
وب سایت میراث فرهنگی شهرستان کاشان
موقعیت جغرافیایی
شهرستان
کاشان با جمعیتی نزدیک به 400 هزار نفر و حدود 5000 کیلومتر مربع وسعت ،در
طول 51 درجه و 27 دقیقه شرقی و عرض 33 درجه و 59 دقیقه شمال جغرافیایی
قرار دارد . کاشان با آب و هوایی متنوع در اکثر فصول و ایام سال برای سفر
مناسب می باشد.نواحی شمال و شرق کاشان را دشت کویر احاطه کرده ، آبادی ها و
شهرهائی چون قمصر ،قهرود ،جوشقان ، نیاسر ،برزک ، کله ،ارمک ، رهق ،ازناوه
،اردهال ،استرک و دهها آبادی خوش آب و هوای دیگر در دامنه ها و ارتفاعات
کرکس با مناظر زیبای طبیعی و آب و هوای ییلاقی و کوهستانی در انتظار
مسافران و میهمانان شهر تاریخی کاشان است .کاشان از شهرهای استان اصفهان
بوده که در شمال آن واقع شده و دارای 3 بخش و 67 روستا است . فاصله این شهر
تا تهران 230 کیلومتر ، تا قم 95 کیلومتر و تا اصفهان 202 کیلومتر می
باشد.کاشان با قرار داشتن بر روی شبکه سراسری راههای کشور و استقرار بر سر
راههای اصلی ارتباطی شهرها و استانهای شرقی ، شمالی و غربی کشور، با شهرها و
استانهای مرکزی ،جنوب و جنوب شرقی همواره ازموقعیت ممتازی برخوردار بوده
است .
وضعیت اقتصادی
منطقه
کاشان از دیر باز از منابع مهمی برخوردار بوده به طوری که می توان از
معادنی نظیر مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام ،سنگهای مرمر و
تراورتن در این منطقه نام برد که بعضی از این معادن بسیار مورد توجه بوده و
دارای اهمیت ویژه ای در سطح کشور می باشد. کاشان در زمینه صنایع دستی از
دیر باز زبانزد و مشهور بوده ولی با رشد فن آوری ماشینی در بخش صنایع ،
برخی از صنایع دستی به تدریج به دست فراموشی سپرده شده است .در روزگاران
گذشته صنایعی مانند قالی بافی ،شعربافی ،زری بافی،مسگری ،کاشیکاری ،سفالگری
،ابریشم بافی ،مخمل بافی و زیلو بافی ، در کارگاههای کوچک رواج داشته که
با مرور زمان و همراه با تحولات "اقتصادی – اجتماعی "بعضی از آن صنایع مثل
کاشی سازی و سفالگری به کلی به دیار فراموشی سپرده شده، اما بعضی از آنها
مانند مخمل بافی ، پارچه بافی ، مسگری، قالیبافی در مجموعه های صنعتی بزرگ و
کوچک هنوز فعال می باشند. البته نه با آن ظرافت و هنر آفرینی که محصولات
صنایع دستی پیشین از آن برخوردار بودند.
پیشینه فرهنگی
کاشان
را می توان یکی از اولین شهرهائی دانست که به دین مبین اسلام و مذهب تشیع
گرویده است و از آن زمان تا کنون علماء، دانشمندان و هنرمندان بسیار را در
عرصه فرهنگ اسلامی پرورش داده است. در زمینه علوم الهیات می توان به علماء
طراز اولی همچون ملا محسن فیض کاشانی و ملا فتح ا... کاشانی در فقه و تفسیر
قرآن، ملا احمد و ملا مهدی نراقی در فقه و اصول و اخلاق و ملا حبیب ا...
شریف در فقه و روایات اشاره نمود. در زمینه ادبیات می توان کاشان را مهد
مکاتیب مختلف ادبی دانست از شعر مذهبی گرفته که شعرائی چون محتشم سرآمد
مداحان اهل بیت را شامل می شود، چه اشعار اخلاقی و حماسی که شعرائی چون
صباحی بیدگلی، قصاب کاشانی، کلیم کاشانی، ملا محسن فیض، ملا احمد نراقی،
منشی، بیضائی و غیره را به خود دیده است، و چه شعر نو سپید که نام سهراب
سپهری و سپیده کاشانی بر فراز آن تابناک است.در رشته های هنری مانند نقاشی
برجسته ترین هنرمندان تاریخ هنر ایران را می توان در کاشان جستجو نموده،
جائی که رضا عباسی و خاندان غفاری را در نقاشی، خاندان ابی طاهر را در صنعت
کاشی سازی و خاندان شیبانی را در خوشنویسی پرورانده است. در دیگر زمنیه
های علمی نیز چهره های برجسته ای همچون غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضیدان
قرن نهم هجری و لسان سپهر مورخ بزرگ از همین شهر برخاسته اند.حتی در زمینه
سیاسی نیز رجال بزرگی چون آیت ا... کاشانی که بنیانگذار نهضت اسلامی و
مبارزه با رژیم طاغوت ستم شاهی می باشد را در خوددیده است. در جریان پیروزی
انقلاب و در دفاع مقدس مردم این شهر خود پیشگامان تقدیم شهدای خود به نظام
اسلامی می باشند.
سابقه تاریخی
سیلک
کاشان
از هزاره های پیشین محل زندگی انسانها و اقوام گوناگون بوده و تمدنی کهن
را در خود جای داده است .قدمت تاریخی منطقه کاشان مربوط به کهن ترین مرکز
استقرار بشر در فلات مرکزی ایران موسوم به سیلک (sialk
) می باشد.قریب به هفت هزار سال پیش ، در این قسمت در چهار کیلومتری جنوب
غربی کاشان اقوام اولیه تمدنی را بنیان نهادند که آبادانی کنونی منطقه
کاشان را می توان دنباله همان تمدن کهن دانست هرچندشهری که امروز به عنوان
کاشان مطرح می باشد هویتی کاملا اسلامی دارد . یک هیات باستان شناس
فرانسوی به سرپرستی پروفسور رومن گیر شمن طی سالهای 1311 تا 1313 (ه .ش) در
سیلک کاشان به کاوش و حفاری پرداختند و با به دست آوردن آثار سفالین و
فلزی از دل تپه ها به نتایج شگفت انگیزی دست یافتند.بر اساس تحقیقات این
هیات ، اولین خاستگاه تمدن بشری و اولین سکونتگاه بشر در این دشت بوده و
اولین نقطه ای که بشر با استفاده از مصالح ساختمانی مانند خشت خام و ملات
گل به ساختن خانه پرداخته در همین سیلک کاشان بوده است .محوطه باستانی سیلک
– در کنار خیابان امیر کبیر (جاده کاشان– فین ) با بیش از هفت هزار سال
سابقه اخیرا به اعتقاد برخی از باستان شناسان به عنوان قدیمی ترین زیگورات
جهان شناسایی شده است که بعضی از آثار مکشوفه ی آن در نمایشگاهی در کنار
محوطه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
علاوه
بر منطقه سیلک مناطقی مانند، غار ویس ، آتشکده نیاسر و آتشکده خرمدشت که
مربوط به زمان ساسانیان بوده و بر تداوم تمدن کهن آن صحه می گذارد به علاوه
نویسندگان و مورخانی که نیز از دیر باز در آثار خود سخن از کاشان به میان
آورده اند . از جمله ، شرکت اهالی کاشان در جنگهایی که در زمان ساسانیان
روی می داده و پس از آن هجوم عربها به کاشان و بنا نهادن شهر کاشان توسط
زبیده خاتون ،همسر هارون الرشید و آبادانی شهر کاشان در دوران آل بویه ،
اهمیت پیدا کردن موقعیت کاشان در زمان حکومت سلجوقیان و آثار و ابنیه ای که
از این دوره باقی مانده و نیز حمله وحشیانه مغولان در قرن هفتم (ه .ق)به
شهر کاشان ،پیمودن راه ترقی در دوران صفویان و آثاری که از این دوره به جای
مانده ،آثار و اخباری که از زمان قاجار و نیز دوران مشروطیت باقی مانده
،همکاریهائی که مردم کاشان در قیامهای مردمی در مخالفت با رژیم پهلوی از
جمله 15 خرداد 1342 (ه .ش) و ادامه آن در انقلاب شکوهمند اسلامی ایران
داشتند که این همیاری و حضور پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در تمام صحنه
ها تاکنون ادامه دارد ، همگی بیانگر موقعیت تاریخی کاشان و نشان دهنده حیات
تاریخی فرهنگی مردم این دیار از هفت هزار سال پیش تا کنون در این خطه می
باشد.
باغ فین
بنای
اولیه باغ فین به دوران اولیه ایران اسلامی بر می گردد و پیوندی نا گسستنی
با چشمه جوشانی دارد که در بالای باغ جاری است و به چشمه سلیمانیه معروف
گردیده و از دیر باز همچنان در آبادی منطقه فین موثر بوده است . از
زمانهای بس کهن ، در پایین این چشمه باغی وجود داشته کمی پایین تر از باغ
فعلی که بر اثر زلزله سال 982(ه.ق)معروف به باغ کهنه به کلی ویران گشت .
به دستور شاه عباس اول صفوی بعد از سال 1000 (ه.ق) باغی در مکان فعلی که در
حقیقت قسمتی از باغ قدیمی بود ساخته شد .همچنین شتر گلوی عباسی به دستور
شاه عباس بزرگ در آن ساخته شد که در جلوی آن حوض وسیعی دیده می شود و در
پشت این بنا نیز حوضچه ای قرار دارد که از کف آن آب به صورت چشمه ای فوران
می کند. از سال 1135 (ه.ق) بعد از حمله افاغنه آبادانی باغ به رکود گرایید
،اما با دستور کریم خان زند با ساختن عمارتی که به نام خلوت کریم خانی ،در
ضلع جنوبی باغ واقع شده ،باغ فین رو به آبادانی گذاشت ولی با زلزله مهیب
سال 1192 (ه.ق) باغ فین نیز آسیب کلی دید و پس از آن یعنی از سال 1200
(ه.ق) و باروی کار آمدن سلسله قاجار به خصوص با دستور فتحعلی شاه مبنی بر
مرمت عمارت آن ،باغ جانی دوباره گرفت .شتر گلوی فتحعلی شاه نیز در جنوب باغ
واقع شده که به دستور فتحعلی شاه ساخته شد و شامل : شتر گلو ، صفه مجاور و
دارای دو حیات خلوت در قسمت شرق و غرب آن است می شود و کتیبه نستعلیق دور
تا دور صفه مجاور حوض به خط محمد تقی حسینی کاشانی از خوشنویسان معروف
اوایل دوره قاجار است. با تبعید صدر اعظم مقتدر ایران ، امیر کبیر و سپس
شهادت آن راد مرد در این باغ ، این آبادانی دوباره رو به ویرانی نهاد.با
آغاز مشروطیت به جهت وضع دفاعی بنای باغ ، این مکان پناهگاه اشرار و یاغیان
گشت که در مدت 14 سال مصالح و اشیاء گرانبهای آن را به یغما برده و به
تخریب باغ پرداختند .پس از ختم غائله اشرار مجددا به مرمت باغ پرداخته شد.
از وقایع مهم تاریخی در این باغ می توان به قتل میرزا تقی خان امیر کبیر د
رآن اشاره نمود.
در
قسمت شمالی باغ، دو حمام تاریخی وجود دارد که به حمام کوچک و حمام بزرگ
معروف شده اند، حمام کوچک از آثار دوره صفویه بوده وهمراه با بنای اولیه
باغ فین بنا نهاده شده و حمام بزرگ در دوران قاجاریه به فرمان فتحعلی شاه
ساخته شده است .حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک ویژه خدمتگزاران بوده،
صدر اعظم نامدار ایران امیر کبیر را در عهد قاجار در گرمخانه حمام کوچک، در
کنار حوضچه ای کوچک که هنوز در میان گرمخانه آن وجود دارد به قتل رساندند.
چشمه سلیمانیه
این
چشمه منتسب به حضرت سلیمان نبی (ع ) می باشد، در پشت باغ فین و در قسمت
جنوبی آن واقع شده و آبادانی باغ فین مدیون آب این چشمه است . از طرفی هنر
منحصر به فرد جاری نمودن آ ب چشمه را در باغ فین نباید نادیده انگاشت . به
طوری که در آن از اختلاف سطح وشیب زمین محوطه باغ جهت فوران آب در شتر گلو و
فواره هایش با ظرافت خاصی استفاده شده ، همچنین با پله پله کردن ،سرعت
بخشیدن و پر سرو صدا کردن جریان آ ب هنرنمائی کم نظیری در این زمینه صورت
گرفته ، بر فراز مظهر چشمه ،ساختمانی بنا گردیده که ساختمان قسمت شرقی آن
در زمان شاه سلیمان صفوی و بخش غربی اش در سال 1329(ه.ش) توسط بازرگانی
کاشانی با الهام از معماری دوره ساسانی ساخته شده است .
بقعه امامزاده شاهزاده ابراهیم (ع)
این
بنا در نزدیکی فین در چند صد متری غرب جاده کاشان- فین واقع شده که منسوب
به دوره قاجار است و به عنوان مرقد یکی از فرزندان امام موسی بن جعفر(ع)
شناخته می شود.
خانه تاریخی بروجردی
این
خانه در محله سلطان امیر احمد کاشان در خیابان علوی واقع شده که توسط
بازرگانی به نام حاج سید حسن نطنزی مقارن با سال 1275 (ه.ق) در دوره
قاجاریه ساخته شده و به حاج آقا حسن بروجردی مشهور شده و خانه ای هم که
متعلق به وی بوده به خانه بروجردی موسوم گردیده است .
معمار
این خانه یکی از نوابغ معماری کاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام
استاد علی مریم بوده که در ایجاد دو بنای تاریخی دیگر کاشان ، یکی خانه
تاریخی طباطبائی (در نزدیکی خانه بروجردی ) و دیگری تیمچه امین الدوله
(واقع در بازار)نقش داشته است . نقاشیهای این بنا در شیوه های متنوع و با
رنگ وروغن و آبرنگ زیر نظر هنرمندان نامدار نقاشی ایران در دوره قاجاریه از
خاندان غفاری کاشانی ترسیم گردیده و طرحهای گچبری این خانه نیز با نظارت
تهیه و به انجام رسیده است .بخش سرپوشیده این بنا که شامل عمارت کلاه فرنگی
با معماری منحصر به فرد تزئینات یزدی بندی و نقاشیها و گچبریهای بسیار
زیبا می باشد، این بنا را در زمره با ارزش ترین خانه های تاریخی ایران قرار
داده است.
مجموعه خانه های تاریخی عامری ها
یکی
از قدیمی ترین و وسیع ترین مجموعه های مسکونی کاشان ، خانه عامری هاست که
قدمت آن به دوره زندیه بر می گردد. در دوره قاجاریه توسط سهام السلطنه
عامری بازسازی و توسعه یافت . مساحت عرصه این مجموعه 9000 متر مربع با
زیربنای 12000 هزارمترمربع بوده و مشتمل بر هفت حیاط مرکزی به صورت بیرونی –
اندرونی و مهمانخانه می گردد که تا سالیان اخیر مورد استفاده و بهره
برداری قرار داشته است .
در
سالهای اخیر از محل پروژه موسوم به طرح پردیسان از طریق سازمان میراث
فرهنگی کشور نسبت به خریداری این مجموعه به منظور مرمت و بازسازی و تغییر
کاربری آن به یک اقامتگاه گردشگری اقدام شده است.
خانه تاریخی طباطبائی
این
خانه باشکوه در نزدیکی خانه تاریخی بروجردی و در جوار بقعه مبارک
امامزاده سلطان امیر احمد (ع) ( از آثار هنری قرن دوازدهم ) قرار دارد و به
خاطر اینکه سنگ بنای این خانه را شخصی به نام حاج سید جعفر طباطبائی نظنزی
بنا نهاده ، به خانه طباطبائی موسوم و مشهور گردیده است . این خانه در
زمینی به مساحت 4730 متر مربع احداث و در حدود سال 1250 (ه.ق) با مهارت و
هنرمندی معمار معروف کاشانی استاد علی مریم شده است. این خانه مشتمل بر
چهار صحن و حیاط می باشد که حیاط مرکزی آن متعلق به قسمت بیرونی و حیاطهای
دیگر متعلق به اندرونی خدمه بوده است .
در
طرفین تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه احداث شده که دارای
تابلو های بدیع نقاشی می باشند و از نفایس آثار هنری این دیار به شمار می
آیند . اسناد و قرائن نشان می دهند که هنرمند بزرگ و نقاش باشی دربار
ناصرالدین شاه قاجار یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک
با مالک خانه دوستی نزدیک و خانوادگی داشته است، لذا به احترام و دوستی وی
با مرحوم طباطبائی در اجرای گچبری ها و ترسیم نقاشی های این خانه نظارت
داشته است و این موضوع ارزش و اعتبار تزئینات خانه طباطبائی را بسیار
افزایش می دهد .
خانه
طباطبائی دارای پنج در ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و
بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد. علت پیچ و خم های موجود در راهروهای
ورودی جهت شکستن اختلاف ارتفاع ها و نداشتن دید مستقیم به داخل خانه است .
تزئینات متنوع گچبری که در تمامی فضاهای خانه به کار رفته است، شکوه خاصی به آن بخشیده است.
بقعه حضرت سلطان علی ابن محمد باقر (ع) در مشهد اردهال
این
بقعه که در 40 کیلومتری غرب کاشان واقع شده ، علاوه بر اینکه از آثار هنری
و تاریخی کاشان محسوب می شود، به لحاظ اینکه مدفن یکی از امامزادگان معتبر
، فرزند حضرت امام محمد باقر(ع) و از نائبان خاص آن حضرت در منطقه کاشان
است . اهمیت مذهبی خاصی داشته و زیارتگاه دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت
(ع) بوده است. بنای اولیه این بقعه متعلق به دوره سلجوقیان است که صحن و
بقعه بارگاه آن توسط خواجه مجد الدین ابوالقاسم کاشانی احداث شده است و در
دوران بعدی در قرون دهم ، یازدهم و دوازدهم (ه.ق) به خصوص در زمان شاه
طهماسب صفوی تعمیرات و الحاقاتی نیز در آن صورت گرفته است . این بنا دارای
سه صحن در قسمت شرق ، صحن سردار یا صحن فینیها ،در قسمت جنوب "صحن مصفا" و
در قسمت غرب بقعه صحن قمی ها می باشد. سالروز شهادت آن بزرگوار 17 مهر ماه
جلالی است و مراسم معروف سنتی –مذهبی قالیشویان همه ساله در جمعه ای که به
این روز نزدیکتر باشد(دومین جمعه مهرماه ) برگزار می گردد.
قلعه جلالی و حصار سلجوقی
در
انتهای خیابان علوی و در نزدیکی آثار دیگری همچون خانه های بروجردی ،
طباطبائی و بقعه سلطان امیر احمد (ع) در طرفین خیابان ، دو دیوار بلند
کاهگلی به چشم می خورد که از بقایای حصار معروف عهد سلجوقی است . این دژ
تسخیر ناپذیر دراواسط قرن پنجم (ه.ق) به همت یکی از رجال نامدار و سخاوتمند
در دولت سلجوقیان به نام خواجه مجدالدین ابوالقاسم کاشانی ساخته شده و
اسناد معتبر تاریخی نشان می دهد که این دژ بلند ،مستحکم و حصین چند بار
اهالی کاشان را از دست حملات سخت لشگریان مهاجم و از قتل عام های وحشیانه و
غارت عمومی نجات داده است.در کنار این دژ قلعه ای عظیم خودنمائی می کند که
به دستور سلطان جلاال الدین ملک شاه سلجوقی (جلوس 465ه.ق) ساخته شده ، این
بنای عظیم خشت و گلی مدتها از اهالی کاشان حراست می نموده و مدتی هم ارگ
مرکز حکومتی کاشان بوده ، در داخل و خارج قلعه دو بنای گنبدی شکل موسوم به
یخچال وجود دارد که با نگهداری یخهای زمستانی در این یخچالها طی سالیان
متمادی احتیاجات اهالی در تابستان های گرم کویر رفع می شده است .
مسجد و مدرسه آقا بزرگ
این
بنا در خیابان فاضل نراقی واقع شده که ساختمان آن مربوط به دوره قاجار باز
می گردد که با سرمایه شخصی به نام حاج محمد تقی خانبان طی سالهای 1250 تا
1260 (ه.ق) جهت برپایی نماز جماعت و برگزاری مجالس درس و بحث داماد خود ملا
مهدی نراقی دوم برادر ملا احمد نراقی ملقب به "آقا بزرگ " بنا شده و بدین
نام معروف گردیده و معمار این بنا شخصی به نام استاد حاج شعبان بوده است ،
تمامی بنا از جمله گنبد مسجد(که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است)، با آجر
ساخته شده و تزئینات به کار رفته دراین بنا عبارت است از کاشی کاری،
آجرکاری ، کتیبه های نفیس ترکیبی گچی و کاشی ،مقرنس کاری ، خطاطی ثلث
،نستعلیق و نقاشی (که نقاشی ها توسط استاد محمد باقر صورت گرفته است).
کتیبه های خطوط مسجد توسط اساتید برجسته خوشنویس کاشان محمد ابراهیم ،جد
خاندان معارفی کاشان و محمد حسین جد خاندان ادیب صورت گرفته و بسم ا... های
طغری نیز توسط سید صادق کاشانی نوشته شده است .از نکات قابل توجه معماری
این اثر، طراحی مدرسه به صورت گودال باغچه و اجرای شاد می در اطراف آن و
نیز محرابهای متعدد آن می باشد.
مسجد جامع
این
مسجد در خیابان بابا افضل و محله میدان کهنه واقع شده و به قرنهای اولیه
اسلامی مربوط می شود که از دیگر بناهای تاریخی کاشان دارای قدمت بیشتری
است.
این
بنا دارای مناره آجری زیبائی است که با کتیبه ی آجری به خط کوفی با تاریخ
466(هـ .ق) است که نشان دهنده اهمیت واعتبار مسجد در دوره سلجوقیان می
باشد. در لایه برداریهای اخیر از گچبری های محراب عصر سلجوقی،آن آثار و
تزئیناتی متعلق به دوره آل بویه نیز کشف و شناسائی شده است .
در
شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد .طرحهای
بسیار زیبای کاشیکاری دیده می شود و در کف این شبستان آثاری از کوره های
پخت ظروف سفالی یافت شده که به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع
دستی و گردشگری کشف گردیده است ، این بنا دارای گنبدی آجری است که احتمالا
پس از زلزله معروف سال 1192 (هـ .ق) که مسجد آسیب زیادی دید به وسیله
عبدالرزاق خان کاشی به صورت اساسی تعمیر گردیده و این موضوع در کتیبه به خط
ثلث در زیر گنبد مسجد به سال 1207 (هـ .ق) نمایان است .
خانه تاریخی آل یاسین
این
خانه در خیابان امام خمینی کاشان واقع شده و متعلق به مرحوم حاج سید محمد
تقی پشت مشهدی است که در زمان محمد شاه قاجار ساخته شده و نهایتا به صورت
موروثی در اختیار آقا نظام الدین مجتهد کاشانی (آل یاسین ) اولین نماینده
مردم کاشان در مجلس شورای ملی بعد از نهضت مشروطه قرار گرفت.خانه های
تاریخی کاشان(طباطبائی ها، بروجردی ها، عباسیان، آل یاسین) با نظارت و
همکاری سازمان میراث فرهنگی ،شهرداری و هیئت امنا بازسازی خنه های قدیمی
کاشان خریداری، مرمت و بازسازی و جهت بازدید علاقمندان آماده شده است.
مجموعه تاریخی بازار
یکی
از مهمترین آثار تاریخی ودیدنی کاشان، مجموعه تاریخی بازار است که از
اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه دارد . دوران اوج و رواج
بازار مربوط به زمان صفویه و به خصوص دوران شاه عباس اول بوده، غالب
سیاحان و جهانگردانی که در عصر صفوی و قاجار ،به ایران آمده اند و از کاشان
هم دیدار کرده اند همواره عظمت و شکوه بازار کاشان را مورد ستایش قرار
داده اند.در مجموعه تاریخی بازار علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر،
مسگرها، زرگرها، کفاشها، بزازها و بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و
رنگرزها، مساجد بقاع، کاروانسراها ، تیمچه ها، حمام ها و آب انبارهای متعدد
و مختلفی وجود دارد که هر یک از آنها در دوره ای خاص ساخته شده است .گفتنی
است بازار کنونی بر روی باقیمانده بازار قدیم که در اثر زلزله فرو ریخته
بود و بازسازی گردیده است.
تیمچه امین الدوله
این
تیمچه در یکی از نقاط مرکزی بازار موسوم به میانچال قرار دارد که متعلق به
دوره قاجاریه بوده و به دستور یکی از رجال نامدار عصرقاجار به نام فرخ خان
غفاری ملقب به امین الدوله و با معمار ی استاد علی مریم ، در اواخر قرن 13
(هـ .ق) ساخته شده ، این بنای با شکوه در سه طبقه و با طول و عرضی قابل
توجه احداث گردیده که ارتفاع گنبد آن نیز چشمگیر می باشد. همه ساله در ایام
سوگواری حضرت ابا عبدا... الحسین (ع) این تیمچه یکی از میعاد گاه گروه ها و
هیاتهای مذهبی عزادار در کاشان می باشد.تزئینات منحصر به فرد یزدی بندی
یکی از شاخص ترین ویژگیهای این اثر به شمار می رود.
مدرسه امام خمینی (ره)
این
مدرسه به دستور فتحعلی شاه قاجار در سالهای 1221تا 1229(ه.ق)توسط معماری
به نام محمد شفیع به سبک مدارس چهار باغ وصدر اصفهان ساخته شده که در جنب
مجموعه بازار کاشان بنا گردیده در بدو ورود به بنا در سر در آن که با اسلوب
جالبی کاشیکاری شده ، مشاهده می گرددکه پس از ورود به هشتی مدرسه به وسیله
دو راهرو می توان به صحن مرکزی وارد شد از این هشتی که در مشرق بنا واقع
شده می توان بنای عظیم گنبد آجری دو پوشی را که در غرب مدرسه است مشاهده
نمود. در بالای هشتی سردر ،بنای جالب و دیدنی ماذنه قرار دارد . فضای صحن
مدرسه را درختان کاج پوشانیده و در میان صحن آب نمای بزرگ مدرسه به خوبی
جلوه گری می کند . در اطراف صحن بالغ بر پنجاه حجره جهت سکونت طلاب ساخته
شده است. تزئینات این مدرسه شامل کتیبه های گچی و کاشیکاری هفت رنگ به خصوص
در محرابی که زیر گنبد واقع شده که دارای مقرنس های زیبای گچی در جبهه سر
در و گنبد می باشد.
مقبره محتشم کاشانی
مقبره
این شاعر بزرگ مرثیه سرای ایران که در سال 996(هـ .ق) وفات یافت و در کنار
خانه مسکونی خود به خاک سپرده شده ، در خیابان محتشم کاشان و محله ای به
همین نام واقع شده است و امروزه زیارتگاه عاشقان اهل بیت(ع) می باشد.
بقعه امام زاده هارون ابن موسی ابن جعفر (ع)(پنجه شاه)
در
خیابان بابا افضل بقعه ای با گنبد مخروطی شکل معروف به « پنجه شاه» واقع
شده که مربوط به دوران صفوی می باشد. این بقعه محل دفن امامزاده هارون ابن
موسی ابن جعفر(ع) است که چون معتقدند یکی از دست های حضرت ابوالفضل(ع) در
این بقعه دفن شده به پنجه شاه معروف شده است.
بقعه حبیب ابن موسی(ع)
این
بقعه مربوط به دوران سلجوقی در خیابان امام خمینی واقع شده و متعلق به
امامزاده حبیب بن موسی بن جعفر (ع) است که دارای رواق ، صحن و گنبد
کاشیکاری بوده که شاه عباس کبیر در این بقعه به خاک سپرده شده است.
بقعه ملا محسن فیض کاشانی
در
ناحیه جنوب غربی کاشان و در کنار گورستان قدیمی فیض ،بقعه آرامگاهی علامه
محدث ملا محسن فیض کاشانی ، از بزرگترین علمای اسلامی قرن 11 (ه.ق ) قرار
دارد که در قرن 13(هـ .ق) به تقاضای ابو نصر فتح ا... خان شیبانی ،شاعر
بزرگ عصر قاجار توسط فرهاد میرزای قاجار احداث گردید.
مجموعه های خانه های تاریخی عباسیان
این
مجموعه در کوی سلطان امیر احمد قرار دارد و در سال 1252(هـ .ق) به وسیله
مرحوم حاج محمد ابراهیم، یکی از نجار خوشنام کاشان ساخته شده است. استفاده
از طرح ویژه معماری گودال باغچه و بهره گیری بهینه از فضاها و حجم های
موجود در آن ، این بنا را به یکی از منحصر به فرد ترین خانه ای ایران تبدیل
نموده است. درین خانه نیز از تزئینات متنوع معماری مانند گچبری و آئینه
کاری استفاده شده است. این مجموعه به تحقیق و طبق نظر کارشناسان نخبه
معماری جزو برجسته آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین
بناهای مسکونی ایران اسلامی است.
خانه تاریخی منوچهری
خانه
تاریخی منوچهری که با شماره 19327 به ثبت آثار ملی رسیده است یکی از
زیباترین خانه های قاجاری ایران و تنها خانه ی آب انبار دار کاشان است .
این خانه در نیمه سال 1386 در آستانه نابودی کامل خریداری و مورد مرمت
قرار گرفت . احیای این خانه مانند خانه های عباسیان و طباطبایی کاشان فقط
در معماری باقی نماند و خانه دارای اقامتگاه سنتی و رستوران ، کارگاه زری
بافی و مخمل بافی ، سالن نمایش فیلم ، نگارخانه و فروشگاه آثار هنری ،
کافی نت خواهد بود. ثبت و احیای این خانه در راستای هدف و آرزوی بزرگتر ی
به نام احیای محله سرپله به عنوان یک سایت توریستی قرار دارد . تا کنون در
این محل چهار خانه دیگر خریداری و برای کاربری کتابخانه تخصصی هنر و
ایرانشناسی ، موزه پارچه های نفیس ایرانی و اقامتگاه پژوهشگران و
دانشجویان در حال راه اندازی است. خانه منوچهری به عنوان یکی از مجهزترین و
زیباترین اقامتگاه های سنتی ایران از نوروز 1390 اماده پذیرایی از
مهمانان و علاقمندان به هنر های ایرانی است . سهراب سپهری
شاعر و نقاش معاصر نیز در صحن شرقی این بقعه (صحن فینیها) به خاک سپرده شده
است (به سراغ من اگر می آیید نرم و آهسته بیایید مباد ترک بردارد چینی
نازک تنهایی من )
کارونسرای عباسی قمصر بین راه کاشان – قمصر استقرار یافته است .
روستای جوشقان استرک و بقعه زیبا ودیدنی امامزاده محمد اوسط در 25 کیلومتری کاشان در مسیر جاده نیاسر قرار دارد .
دهستان زیبا و کوهستانی قهرود با معماری سنتی و مساجد تاریخی باقیمانده از دورانهای سلجوقی وایلخانی در 50 کیلومتری جنوب غربی کاشان واقع شده است .
شهر زیبا و ییلاقی جوشقان – کامو با آثا تاریخی متعدد و بافت قدیمی دیدنی در 75 کیلومتری جنوب غربی کاشان قرار گرفته است .
بقعه امامزاده و آتشکده ساسانی واقع در روستای خرمدشت 20 کیلومتری جنوب کاشان در مسیر جاده نطنز واقع شده است .
نیاسر
این
منطقه در 30 کیلومتری غرب کاشان در مسیر مشهد اردهال قرار گرفته و یکی از
مناطق دیدنی و خوش آب و هوای اطراف کاشان قرار گرفته است آثار تاریخی
دیدنی نیاسر شامل چهار طاقی متعلق به دوران ساسانی در ارتفاعات این منطقه
می شود که با مصالح سنگ و ساروج و به ارتفاع 14 متر ساخته شده که بنا بر
تحقیقات آقای اندره گدار ، این آتشکده (معبد زرتشتی ) اولین آتشکده ای بوده
که اردشیر بابکان احداث کرده ، علاوه بر از چشمه اسکندریه ،آبشار معروف و
دیدنی و همچنین غار معروف آن به نام ویس می توان نام برد. اعماق این غار
دست کن درنتیجه حفاریها نمایان شد که ظاهرا زمان ایجاد آن را با آتشکده
نیاسر مقارن دانسته و از مشخصات بی نظیر آن رعایت اصول فنی و مهندسی در آن
بوده است. به صورتی که در هیچ نقطه ای از مسیر کمبودی از نور و هوا احساس
نمی شود.
قمصر
این
منطقه واقع در 25 کیلومتری جنوب شرقی کاشان و از جمله مناطق ییلاقی و خوش
آب وهوای اطراف کاشان می باشد.علاوه بر مراسم سنتی گلاب گیری که شهرت جهانی
دارد ودر اردیبهشت ماه هر سال در قمصر بر پا می گردد ، ابنیه تاریخی همچون
مسجد میانده ،بقعه پیر داوود، بقعه پیر سلیمان و چندین اثر و ابنیه
تاریخی دیگر در این ناحیه جلب توجه می نماید.نه تنها مردمان بلکه آب وهوای
این دیار مفتخرند از اینکه گلهائی را پرورش می دهند که عطر دل انگیز آنها
انسانها را سرمست نعمات الهی کرده و آوازه این رایحه جان بخش تا بدان جا
رسیده که خانه کعبه را با شیره جان گلهای بهشتی این منطقه شستشو دهند.
مرکز صنایع دستی و هنرهای سنتی
در
خیابان ملا فتح ا... و در مجاورت باروی یک هزار ساله عصر سلجوقی در یک
کارگاه بزرگ و قدیمی با معماری سنتی، استادکاران سازمان میراث فرهنگی
،صنایع دستی و گردشگری ، با استفاده از همان روش و دستگاههای قدیمی و
سنتی، مجموعه ای از هنرهای سنتی و صنایع دستی منطقه کاشان را در رشته های:
سفالگری و سرامیک، زری بافی ،مخمل بافی، زیلو بافی، شعر بافی، معرق کاری و
... د رمعرض نمایش قرار داده اند . روزانه صدها نفر از گردشگران داخلی
وخارجی از این مرکز بازدید می نمایند و هنر و مهارت استاد کارانی را که با
وسایلی ساده و ابتدائی بدیع ترین و نفیس ترین تولیدات هنری را به وجودمی
آورند، تحسین می نمایند. صنایع دستی در کاشان
استاد ملک الشعرای بهار شاعر نامدار ایران در قصیده فاخر و زیبائی که درباره کاشان سروده است ،چنین می گوید :
بــاد
آباد مهیـن خطـه کاشـان که مـدام مهد پوش و خرد و صنعت و
بینائی بود
هرکه برخاست به هر پیشه ز شهر کاشـان در فـن خویشتنش فـرط توانـائی بود
صنعت
کـاشی از اینجا به دگرجـای رسیـد کاین هنر ویژه این شهر به
تنهـائی بود
فرش زیبایش کنون شهره دهر است چنانک زری و مخمـل او شاهـد هر جـائی بود
بدون
شک هر گاه سخن از قالی، مخمل و گلاب به میان می آید بلا فاصله نام کاشان
در ذهن ها تداعی می شود زیرا از قدیم الایام تاکنون ،شهر تاریخی کاشان از
مراکز عمده تولید و بافت قالی و انواع پارچه های ابریشیمی مانند زربفت (زری
) نقره بافت، مخمل ، حریر، اطلس و دیبا بوده است . صنعت کاشی سازی ، حتی
نام خود را از کاشان گرفته است در اکثر مساجد کشور ، زیلوهای بافت کاشان
گسترده شده است. کاشان همواره یکی از معروفترین شهر های کشور در زمینه
صنایع دستی و هنرهای سنتی بوده است. صنایع نساجی ، کاشی سازی ،مسگری ظروف
بدل چینی ، سفال و سرامیک و نگارگری این شهر معرفیت جهانی دارد . در حال
حاضر نیز کارگاههای سنتی شعر بافی، قالی بافی، زیلو بافی، مخمل بافی، زری
بافی ، سفالگری در کاشان فعال و مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار
دارند .
قالیهای
نفیس و پارچه های ظریف زری و مخمل وحریر بافت کاشان، کاشیهای زرین نام و
ظروف مسی کنده کاری ساخت کاشان زینت بخش موزه های بزرگ جهان می باشند.
مراکز دیدنی
- تپه های سیلک
- باغ فین
-چشمه سلیمانیه
-بقعه شاهزاده ابراهیم(ع)
-بقعه ملا محسن فیض
-خانه تاریخی عباسیان
- خانه هنرمندان(خانه تاریخی تاج)
- خانه تاریخی طباطبائی
- موزه مردم شناسی( خانه تاریخی باکوچی)
- حمام سلطان میر احمد
- خانه بروجردی
- قلعه جلالی و باروی سلجوقی
- خانه تاریخی عامری ها
- خانه تاریخی بنی کاظمی
- مرکز صنایع دستی و هنرهای سنتی
- خانه تاریخی فاضل( خوشنویس)
- زیارت گریچه
- مسجد آقا بزرگ
- بقعه خواجه تاج الدین
-خانه تاریخی احسان
-مسجد جامع
-بقعه امامزاده هارون بن موسی
-مدرسه امام خمینی(ره)
- مجموعه تاریخی بازار
- تیمچه امین الدوله
-مسجد و میدان میر عماد
-مقبره محتشم کاشانی
- مسجد و بقعه حبیب بن موسی(ع)
- خانه تاریخی آل یاسین
-مرکز آموزش صنایع دستی
-منار زین الدین
-مسجد میراز مقیم وزیر
-بقعه سلطان عطابخش
-نمایشگاه اشیاء قدیمی حاجی مشکی
-بقعه طاهر و منصور
-مسجد آیت ا... صبوری و مجموعه تاریخی بابا ولی
- میدان ولی سلطان
-بقعه قاضی اسد
- خانه تاریخی صالح
- خانه تاریخی شریفیان
-خانه تاریخی عطارها
- خانه تاریخی صدوری
- خانه تاریخی منوچهری
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر