دانشگاه کاشان

دانشگاه کاشان در سال 1352 مجوز تأسیس گرفت و از مهر یکسال بعد، 200 دانشجو در دو رشته ریاضی و فیزیک در اولین مرکز آموزش عالی منطقه کاشان تحصیلشان را شروع کردند. البته اولین جرقه‌های تشکیل این مرکز حدود 10 سال قبل از آن یعنی در سال 1343 زده شد. در آن موقع دکتر محمود اسلامی دیزچه جوانی سبزه‌روی، جعد موی، رعنا قامت و البته خوش کوش و پرجوش که 31 بهار از عمرش می‌گذشت و پس از هفت سال اقامت و تحصیل در فرانسه راهی ایران شده بود، از عزمش برای راه‌اندازی یک مرکز آموزش عالی در شهر کاشان سخن گفت. او با همة مشکلاتی که پیش رویش بود همچنان مصمم بر عزم خود ماند تا تصمیمش را در سال 1352 عملی ساخت.

در آن زمان ساختمان مناسبی برای تأسیس یک مرکز محیط دانشگاهی در کاشان در دسترس نبود و مرحوم اسلامی، خانه ای قدیمی را که محل سکونت فرمانداران پیشین کاشان بود، از مالک متمولش اجاره کرد و مدرسه عالی علوم کاشان را در آن دایر نمود و چه شبهای فراوانی که خود نیز در همان محل می خوابید و حتی از تهران که به کاشان می آمد، یکسره راهی مدرسه عالی می‌شد!

او قصد داشت بنای اصلی دانشگاه را در اطراف فین و در محدوده چشمه سفیدآب پی بریزد و بررسی‌ها و نقشه برداری‌هایش را نیز انجام داده بود و او معتقد بود که این دانشگاه حتی باید فرودگاه اختصاصی داشته باشد و با دانشگاه‌های خارج از کشور، استاد و دانشجو مبادله کند.

مرحوم اسلامی در نامه‌ای که 25 بهمن ماه 57 خطاب به دانشجویان مدرسه عالی علوم کاشان نوشته است، چنین می‌خوانیم: «در این دوره بسیار مهم از تاریخ مملکت، همه باید به وظایف شرعی و ملی خود کاملاً واقف بوده، ضمن توسل به مرحمت خداوند و استدعای توفیق تام و تمام برای پیش قدمان انقلاب ایران، خاصه روحانیون معظم، از تفرقه و نفاق که موجب ضعف هر جنبش مترقیانه است، بپرهیزیم».

دکتر اسلامی، در شب اول رمضان برابر با اول خرداد 64 به دیار باقی شتافت. در هشتمین بند از وصیت نامه آن مرحوم که در آبان 62 نگاشته شده آمده است: «باید قدری درباره «فرزند» دیگر خود که «مدرسه عالی علوم کاشان» نام دارد صحبت کنم. اولاً به لطف خداوند و با کمک افراد زیادی به خصوص مرحوم اللهیار صالح و مرحوم سیدمهدی پورسیدی و همراهی جناب آقای سیدعباس احدیت و همکاری دکتر فضل ا.. احدیت، دکتر سیداحسان احدیت، دکتر احسان اسدزاده و دکتر ناصر اردوخانی و تعدادی از اساتید بسیار شریف و فداکار به ابتکار اینجانب مدرسه مزبور یعنی دانشکده علوم کاشان پایه گذاری شد.

اکنون حدود 10 سال از عمر او می‌گذرد و تاکنون از گزند تحولات مصون بوده است. از علما عظام و از معتمدین کاشان و بویژه از مسوولین دانشکده می‌خواهم که اولاً به کیفیت دانشگاه توجه نموده و ثانیاً در جهت ایجاد یک دانشکده در زمینه بهداشت و پزشکی هرچه زودتر اقدام نمایند.

انجام چنین عملی باعث رضای خدا و خلق خدا و روح این بنده خواهد بود».

روانشاد اسلامی، پس از بنیان نهادن این پایگاه دانش، خود نقش مشاور و عضو هیأت امنای مدرسه عالی علوم را برعهده داشت و سکان هدایت آن را به همشهری و رفیق همراهش، دکتر سید احسان ا.. احدیت سپرد.

دکتر سید احسان ا.. احدیت که متولد 1320 در کاشان و دانش آموخته دکترای پزشکی و علوم پایه از دانشگاه اصفهان بود.

محل آن روزگار مدرسه عالی علوم، در چهارراه پنجه شاه (آیت‌الله کاشانی) و در نزدیکی سینمایی بود که با آتش گرفتن در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی به "سینما سوخته" شهره شد. امروز آن محدوده به سه راه غزنوی شناخته می‌شود.

اواخر سال 1354 بود که سکان هدایت مدرسه عالی علوم کاشان به پیشنهاد وزیران علوم و آموزش و پرورش وقت و با موافقت رییس شرکت نفت، به دکتر سید احمد آرام فر (امام) سپرده شد تا این عضو مرکز پژوهش شرکت نفت، عهده دار مدیریت این نهاد علمی و آموزشی شود.

در آن روزگار تنها دو رشته ریاضی و فیزیک در مدرسه عالی علوم ارایه می شد که در هر یک از این رشته‌ها هر سال 60 دانشجوی جدید پذیرش می شدند.

ساختمان مدرسه عالی علوم در آن زمان همچنان در محله پنجه شاه بود و در میانه دوره مدیریتی دکتر آرام فر بود که این مدرسه به پشت بیمارستان گلابچی و خیابان امام (محل کنونی آزمایشگاه شیمی) انتقال یافت.

ویافزون بر تلاشی که با کمک معتمدان و متنفذان کاشان در رونق و تجهیز فضاهای عمومی و کالبدی مدرسه عالی علوم داشت، این مرکز خصوصی را به وزارت آموزش و پرورش وابسته ساخت و آن سال، نخستین سالی بود که این وزارتخانه دانشجوی کارشناسی می پذیرفت.

وی در مورد این دوره می‌گوید: «یادم هست در سال 55 حدود یکصد و چند هزار تومان تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی برای مدرسه عالی خریدم اما برای نگهداری آنها جای مناسبی نداشتیم».

البته مدرسه عالی علوم کاشان از کمک خیرین علم‌دوست کاشانی هم بی‌بهره نبود:

«مرحوم تفضلی به طور جدی یاور مدرسه عالی علوم بود. در اوایل ورودم از او درخواست کردم برای کارکنان لباس کار فراهم کند که این زحمت را متقبل شد و بعدها هم کمکهای شایان تقدیری کرد. حبیب ا.. لاجوردی هم خیرش به مدرسه عالی علوم می رسید.»

دانشگاه کاشان در دهه پنجاه با عنوان مدرسه عالی علوم کاشان با همان دو رشته به کار خود ادامه می‌داد:

دکتر فیروز خوش ضمیر، هموطن آذری ما در سال‌های 56 و 57 سکان هدایت این مرکز علمی را در دست گرفت و دانش و تجربه خویش را در پیشبرد این نهاد آموزشی به کار بست.

وی می‌گوید:  «یادم هست در بدو ورود به دانشگاه فقط یک ماشین اجاره ای داشتیم که مستهلک شده بود و با پیشنهاد ما سه ماشین خریداری شد: یک لندرور، یک ژیان و یک جیپ آهو که جمعاً 180 هزار تومان هزینه برد».

«برای مدرسه عالی علوم کاشان در سال 56، چهار هزار تومان هزینه سرانه برای هر دانشجو می‌دادند و از آن محل باید تمام مخارج را می‌پرداختی. مثلاً برای رییس دانشگاه خانه ای به همراه استخر با 15 هزار تومان با همان سرانه خریداری کرده بودند و یا حقوق استادان و هزینه ایاب و ذهاب باید با همان پول پرداخت می‌شد. سلف سرویس هم وضع خوبی نداشت. تعدادی میز و صندلی و قاشق و چنگال خریداری کردیم».

در سال پیروزی انقلاب دانشجویان انقلابی مدرسه عالی علوم کاشان هم دوش و همصدا با مردم در راهپیمایی‌ها و مبارزه‌ها حاضر بودند. دکتر خوش ضمیر خاطره‌ای از همان زمان نقل می‌کند: «در سال 57 چند ماه مانده به پیروزی انقلاب، خودم دیدم که دانشجویی سیم برق را در دست گرفت و کشید و با قطع برق در آن بعد از ظهر، دانشجویان به خیابان‌ها ریختند. در همین حال ما با اساتید در اتاقی نشسته بودیم که ناگهان پاره آهنی به درون اتاق پرتاب شد که از نزدیکی چشم من گذشت. مدتی نگذشته بود که رییس شهربانی آن زمان همراه هفت، هشت افسر دیگر به دانشگاه آمد. از طرفی دانشجویی که برق را قطع کرده بود هم کتابهایش را در کلاس جا گذاشته و آمده بود که آن را بردارد. او را دیدم و گفتم: «برو بالا در آبدارخانه منتظر باش تا من بیایم.» جناب سرهنگ وارد اتاق شد و گفت: «آقای دکتر؛ بچه‌های شما تمام شهر را به هم ریخته اند.» گفتم: «بچه‌های ما وضع را به هم نزده اند. آنها کسان دیگری هستند؛ بچه‌های ما نیستند.» گفت:‌ «چرا هم اینجا را خراب کرده‌اند، هم به امنیت شهر آسیب رسانده‌اند.» گفتم: «مسؤولیت اینجا با من است. خواهش می‌کنم شما به وضع بیرون از اینجا برسید.» کمی بحث کردیم و از آنجا که دختر جناب سرهنگ یکی از دانشجویان تنبل ما بود، کوتاه آمدند و رفتند. بعد از اینکه مأموران رفتند، آن دانشجو را صدا کردم. او به محض ورود به اتاق  شروع به بوسیدن و عذرخواهی از بنده کرد و می‌گفت: «تصور می‌کردم شما مرا دست این افسران می‌سپارید.» گفتم: «نه؛ شما مثل پسر من هستی». و این خاطره هنوز در ذهن من جا مانده است».

انقلاب به پیروزی رسیده بود و ایرانیان سرنوشتی دیگر برای خود نوشته بودند. در آغازین سال استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، مدرسه عالی علوم کاشان که تا آن هنگام زیر لوای آموزش و پرورش فعالیت داشت، زیر نظر دانشگاه اصفهان، به مجموعه وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت پیوست.

در سال‌های اولیه، انقلاب مدرسه عالی علوم کاشان در جاده فین مستقر شده بود و دانشجویان نام «دانشکده علوم شهید محمود شامخی» را بر پیشانی دانشگاه نشانده بودند. نامی که مورد پذیرش مسوولان نیز قرار داشت و در مکاتبات رسمی برجای مانده از آن هنگام نیز به چشم می خورد.

سال عجیبی بود سال 58. ایرانیان انقلابی عظیم را از سر گذرانده بودند و فضای دانشگاه‌ها فضای ملتهبی بود و برای انقلاب فرهنگی آماده می‌شد.

مدرسه عالی علوم کاشان -که در این سال «دانشکده علوم شهید محمود شامخی» خوانده می‌شد ـ با تغییرات زیادی روبرو بود و در یک سال 4 نام را به عنوان رییس بر خود دید!

یگانه مرکز آموزش عالی کاشان در آغاز این سال دکتر سرمدی را به عنوان رییس تازه وارد خود می شناخت اما چند ماهی نگذشته بود که مهندس محمود رهنما جایگزین او شد. رهنما زاده شهرستان کازرون در سال 1327 بود. او دانش آموخته کارشناسی ارشد ریاضیات عملی از دانشگاه اورگون آمریکا بود که تنها کوتاه زمانی بر کرسی ریاست این مرکز تکیه زد.

گردونه تغییر اما از حرکت باز نایستاد و اندکی بعد، سرپرستی این مرکز آموزشی که زیر نظر دانشگاه اصفهان فعالیت می کرد، نام حسین پور زاهد را همراه خود کرد.

او نیز هنوز بر صندلی مدیریت قرار نیافته بود که جای خود را به دکتر غلامحسین ریاضی سپرد.

وی که با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به وطن بازگشته بود. برای ریاست بر مدرسه عالی علوم کاشان برگزیده شد. ریاستی که از چند ماه فراتر نرفت.

پس از آغاز انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه و تحولاتی که در عرصه آموزش عالی رخ نمود دوران متفاوتی نیز بر مدرسه عالی علوم کاشان گذشت.

شرح مختصر این دوران را از زبان دکتر علی شریف که با 13 سال مدیریت (1359 تا 1372) طولانی‌ترین زمان تصدی ریاست انشگاه را بر عهده داشته است می‌خوانیم:

«پس از اینکه انقلاب فرهنگی شروع و دانشگاه‌ها تعطیل شد مسئولیت اداره مدرسه عالی علوم کاشان که وابسته به دانشگاه اصفهان بود، به بنده سپرده شد. آن روزها جهاد دانشگاهی هم تشکیل شد. مطابق مقررات آن روز مدیریت با همکاری جهاد دانشگاهی مدرسه را اداره می‌کرد.

به هر حال تحولاتی که در آموزش عالی کشور ایجاد شده بود مفصل است. در زمان انقلاب فرهنگی خطر انحلال، مدرسه عالی را تهدید می‌کرد. خیلی تلاش کردیم تا مدرسه عالی از این خطر رها شد. الته گفتنش آسان است حق هم داشتند. مدرسه عالی هیچ نداشت نه فضای کالبدی داشت، نه استاد، نه امکانات آزمایشگاهی و کمک آموزشی و نه چیزهای دیگر. تعدادی دانشجو و تعدادی کارمند و چند نفر عضو هیأت علمی فوق لیسانس. طبیعی است که ابقاء چنین واحد آموزشی پس از انقلاب فرهنگی تلاش زیادی را می‌طلبید. به هر حال این کار مهم بحمدالله انجام شد.

بعدها از دانشگاه اصفهان جدا شدیم و به دانشگاه تربیت معلم تهران وابسته شدیم وابستگی به تربیت معلم هم مشکلات دیگری داشت. خود دانشگاه تربیت معلم در آن روزگار گرفتار مشکلات زیادی بود از مشکلات مدیریتی گرفته تا سایر مشکلات. دانشگا تربیت معلم ساختار قدیمی و خاص خود را داشت رشته‌های موجود در آن فقط رشته‌های دبیری بود و طبیعی است که اقمار آن هم باید چنین می‌بودند اما ما دوست نداشتیم که فقط دبیر تربیت کنیم. برای رهایی از این مشکلات چاره‌ای نبود جز اینکه از دانشگاه تربیت معلم هم جدا شویم و برای خودمان مستقل شویم. آن روز، جو طوری بود که اعتقاد زیادی در وزارتخانه به تربیت دبیر بود و استقلال دانشگاه تربیت معلم کاشان را به صورت دانشگاه جامع نمی‌پذیرفتند.

من معتقد بودن قدم به قدم و پله پله باید جلو برویم برای رسیدن به دانشگاه جامع مجبور بودیم ابتدا مستقل بشویم تا بعد کارهای دیگر را انجام دهیم حتی اگر دانشگاه تربیت معلم هم باشیم بهتر است مستقل باشیم تا وابسته به دانشگاهی دیگر.

تلاش زیادی کردیم تا دانشگاه را تحت عنوان دانشگاه تربیت معلم کاشان از دانشگاه تربیت معلم تهران جدا کردیم.

ما اولین واحد از واحدهای وابسته به دانشگاه تربیت معلم تهران بودیم که مستقل شدیم.

نوبت گام بعدی فرا رسیده بود یعنی تلاش در جهت تبدیل دانشگاه تربیت معلم کاشان به دانشگاه کاشان یعنی یک دانشگاه جامع که بتواند همه رشته‌ها را داشته باشد.

مکاتبات و اقدامات شروع شد و تلاش‌های وسیعی آغاز گردید برای افزایش فضای کالبدی علاوه بر پروژه‌هایی که در سایت اصلی دانشگاه در دست اجرا داشتیم برای گرفتن محل فعلی دانشکده معماری و هنر با مسئولین امر وارد مذاکره شدیم و طی جلسات متعددی که با آنها داشتیم، موافقت آنها را جلب کردیم و صورتجلسه موافقت را به امضاء مسئولین ذیرط رساندیم لکن اجرای این امر در گرو موافقت نهایی برای تبدیل دانشگاه تربیت معلم به دانشگاه جامع در زمان مدیریت بعدی صورت گرفت».

اما نقطه عطف دانشگاه کاشان تغییر وضعیت این دانشگاه از دانشگاه تربیت معلم به دانشگاه جامع بود که این اتفاق در اوایل دهة هفتاد رخ داد.

دکتر تقی شامخی که در این دوره (1372 تا 1375) عهده‌دار ریاست دانشگاه کاشان بوده است این تغییر و تحولات را اینگونه بیان می‌کند:

«ما یک تیم مدیریتی به وجود آوردیم که بار اصلی قوی شدن ساختار مجموعه را به دوش گرفتند. تکمیل و تربیت نیروی انسانی به ویژه هیأت علمی محور کار قرار گرفت. روزی که من عهده‌دار مسئولیت شدم تنها یک نفر در آن مجموعه دارای مدرک دکترا بود و این، نیاز به تقویت هیأت علمی را نشان می‌داد.

آزمایشگاه‌ها قوی نبودند. تنها در گروه شیمی و نیز در کتابخانه امکانات تقریباً خوبی موجود بود. فضای کالبدی هم بسیار محدود بود. بنابراین باید کوشش می‌کردیم که در کنار ارتقای نیروی انسانی، امکانات آزمایشگاهی و فضای کالبدی نیز شکل بگیرد. آن روز ساختمان جاده فین، کانون اصلی فعالیت دانشگاه بود که بخشی از آن متعلق به آموزش و پرورش بود. آزمایشگاه‌های شیمی در منطقه پشت مشهد بود و چند تا از ساختمان‌های فعلی خوابگاه پسران هم ساخته شده بود که قسمت‌های اداری و ستاد دانشگاه در آن مستقر بود.

بنابراین کوشش اصلی ما این شد که هرچه زودتر ساختمان‌های اصلی دانشگاه آماده شود. البته روزی که ساختمان‌سازی در آنجا شروع شده بود، برای دانشگاه تربیت معلم با یک توسعه معمولی پیش‌بینی شده بود در حالی که در ادامه گسترش پیدا کرد و بحث تبدیل به دانشگاه جامع هم پیش آمد و تغییراتی در فضاهای آن به منظور آمادگی برای آینده ایجاد شد. با دست یافتن به موفقیت در زمینه ارتقای نیروی انسانی و تکمیل فضاهای کالبدی به سمتی می‌رفتیم که بتوانیم دورنمای دانشگاهی مطلوب را ترسیم کنیم. در همین حرکت‌ها بحث تحول و دگرگونی هم مطرح بود. چون آن روز دانشگاه تنها یک ستاد داشت و دانشکده نداشت و 7 رشته را آموزش می‌داد».

«وزارت آموزش عالی، دانشگاه شدن را برای موقعیت‌هایی مثل کاشان نمی‌پذیرفت و معتقد بود تنها در صورتی این امکان وجود دارد که امکانات محلی کمک عمده‌ای بکند. بنابراین سعی کردیم ارتباط‌هایی را در اطراف برای جذب امکانات داشته باشیم تا به شرایط حداقلی وزارت برسیم».

«خانه‌های قدیمی کاشان با توجه به جهت‌گیری‌ها و طرح‌هایی که برای آینده دانشگاه در رشته‌های هنر و معماری داشتیم گزینه مناسبی بود و از طرف دیگر فضای خوبی برای یک دبیرستان درحال ساخت بود که به دلیل غنی بودن، آن فضا را برای دانشگاه مناسب دیدیم و با توجه به آنکه یکی از زمینه‌های توسعه را به لحاظ صنعتی بودن کاشان، گسترش رشته‌های مهندسی می‌دانستیم این فضای جدید که مهندسی گذشته شهر را در بنای خود اقتباس کرده بود، می‌توانست کانون اولیه‌ای برای این فعالیت‌ها باشد».

برای آن ساختمانی که اکنون به نام دانشکده آیت‌الله یثربی نامیده می‌شود، کاربری‌های دیگری هم تعریف شده بود و چشم‌های زیادی به دنبال آن بود و تنها ما نبودیم که خواهانش بودیم. اما به هر حال در اختیار دانشگاه قرار گرفت و خوشبختانه دانشگاه کاشان با 4 دانشکده متولد شد. دانشکده مهندسی با رشته مهندسی مکانیک و دانشکده هنر با رشته کاردانی معماری راه‌اندازی شد و به تدریج رشته‌های دیگر در کنار آنها قرار گرفتند».

«البته این مولود در ابتدای راه بود و برای رشد و توسعه مراحل زیادی را در پیش داشت».

«باور ما این بود که دانشگاه برای رشد یافتن باید عضو زنده‌ای از محیطی باشد که در آن است. دانشگاه وقتی دانشگاه است که پیوندی فعال با اطراف خود داشته باشد و بتواند در خدمت محیط خود باشد».

«دانشگاه باید به وضعی برسد که وجود و حضورش برای مردم اطرافش احساس شود. ما بر آن بودیم که با شفاف کردن آن پیشینه تاریخی اعلام کنیم که دانشگاه ادامه همان حرکت علمی، فلسفی، فقهی، هنری و صنعتی است که این شهر کانون آن بوده است».

محور دیگی که در ذهن داشتیم فعالیت‌های پژوهشی بود که خود می‌توانست پیوند ما را با محیط محکم‌تر کند».

«بنابراین 3 محور برای این دیدگاه ترسیم شد که بتواند کانونی برای پژوهشگران، جایگاهی برای رشد دانشگاه و پیوند با محیط و در نهایت توسعه منطقه باشد».

«زمینه اول پژوهشکده‌ای برای کار روی اسانس‌ها بود.زمینه دوم، راه‌اندازی مرکزی پژوهشی برای رنگ‌ها بود، آن هم مبتنی بر این واقعیت که کاشان از دیرباز کانون قالیبافی و نساجی بوده و رنگ در این صنایع نقش بسیار مهمی دارد و مورد سوم مربوط به دریاچه مسیله بود».

«بنابراین ما آینده دانشگاه را در کنار رشته‌های جدیدی که مرتبط با فعالیت‌های رایج در شهر بود، با ایجاد پژوهشکده‌ها، فضایی گسترده می‌دیدیم که دانشگاه بتواند در متن حرکت و پیشرفت شهر قرار بگیرد و به عنوان یک پیکان برای توسعه شهر به جلو برود».

«در زمینه هنر هم دانشگاه اقدام به ایجاد رشته‌های معماری، صنایع دستی و فرش کرده بود که اینها محورهای مهم فعالیت‌های هنری شهر بود».

به هر روی در سال 1373 با تصویب جامعیت دانشگاه کاشان روند توسعه‌ای دانشگاه شتابی روزافزون پیدا کرد. گسترش فضاهای فیزیکی، امکانات آموزشی و کمک آموزشی، رفاهی و تجهیزاتی، افزایش تعداد رشته‌ها و دانشجویان جذب و ارتقاء مرتبه علمی اعضای هیأت علمی از این نمونه بودند.

در دهه‌های هفتاد و هشتاد توسعه رشته‌های تحصیلی، توسعه فضاهای آموزشی و کمک آموزشی توسعه مقاطع تحصیلات تکمیلی، توسعه فضاهای فیزیکی، راه‌اندازی پژوهشکده‌ها و واحدهای اقماری، ارتقاء مرتبه اعضای هیأت علمی، جذب اعضای هیأت علمی جدید، ارتقاء چارت تشکیلاتی دانشگاه، ارتباط با نهادهای بیرونی و به ویژه صنایع منطقه و ... همچنان ادامه داشته است.

این سال‌ها دکتر محمدمهدی معرفت (1375 تا 1377)، دکتر مجتبی شریعتی نیاسر (1377 تا 1381)، دکتر حسن دقیق (1381 تا 1386)، دکتر سیدجواد ساداتی‌نژاد (فروردین 1386 تاکنون) و دکتر عباس کتابی (1390 تا 1392) ریاست دانشگاه کاشان را به عهده داشته‌اند:

«دکتر محمدمهدی معرفت پرورش یافته آ‌یت‌الله شیخ محمدهادی معرفت، دانش‌آموخته دکترای مهندسی مکانیک از دانشگاه کیوتوی ژاپن و استاد دانشگاه تربیت معلم تهران، دکترمجتبی شریعتی دانش‌اموخته دکترای مهندسی شیمی از دانشگاه منچتستر (یومیست) انگلستان و استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران، دکتر حسن دقیق دانش‌آموخته دکترای ریاضی از دانشگاه مک گیل کانادا و استادیار گروه ریاضی دانشگاه کاشان و دکتر سیدجواد ساداتی‌نژاد دانش‌آموخته دکترای هیدرولوژی از دانشگاه دولتی مسکو و استادیار دانشگاه شهرکرد».

اکنون دانشگاه کاشان به چهل سالگی خود نزدیک می‌شود.

پردیس مرکزی دانشگاه واقع در  کیلومتر 6 بلوار قطب راوندی کاشان است. 530 هکتار وسعت دارد و مراکز اقماری این دانشگاه نیز شامل: دانشکده معماری و هنر در انتهای خیابان طالقانی کاشان، پژوهشکده اسانس در دامنه شرقی شهر قمصر، رصدخانه در ارتفاعات شهر نیاسر، مرکز رشد در میدان جهاد کاشان، آزمایشگاه‌های شیمی و اسانس در خیابان امام خمینی کاشان، خانه تاریخی عطارها (مرکز پژوهشی فرش) در سه راه غزنوی کاشان، دانشکده منابع کویری در خیابان 17 شهریور آران و بیدگل، دفتر دانشگاه کاشان در خیابان جمال‌زاده شمالی تهران، خوابگاه روزبه در بلوار خلیج فارس کاشان می‌باشند.

دانشگاه کاشان در حال حاضر 12 دانشکده، 14 پژوهشکده و  مرکز پژوهشی دارد: دانشکده‌های فیزیک، معماری و هنر، مهندسی مکانیک، علوم ریاضی، ادبیات و زبان های خارجی، شیمی، برق و کامپیوتر، مدیریت و اقتصاد، منابع طبیعی و علوم زمین، مهندسی، آموزش های الکترونیکی و پردیس خواهران  و پردیس دانشگاهی دانشگاه کاشان و  پژوهشکده‌‌های علوم و فناوری نانو، اسانس‌های طبیعی، انرژی و مرکز پژوهشی کاشان‌شناسی، فرش، دانشجویی، مرکز پژوهشی و دفتر فنی معماری.

تعدد مراکز پژوهشی و اعضای هیأت علمی مجرب باعث شده این دانشگاه در چند ساله اخیر همواره بین 10 دانشگاه برتر کشور باشد.

دانشگاه کاشان با قریب هفت هزار دانشجو و قریب به 190 رشته گرایش در سه مقطع دکتری، کارشناسی ارشد و کارشناسی و با بهره‌گیری از قریب 300 عضو هیأت علمی تمام وقت، پویا و پر تحرک به سوی افق‌های روشن آینده گام بر می‌دارد.

شهرستان کاشان اکوسیستم صنايع دستي گردشگري منابع طبيعي وسعت جمعيت سوغات شهر

کاشان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

لحن یا سبک این مقاله بازتاب‌دهندهٔ لحن دانشنامه‌ای استفاده‌شده در ویکی‌پدیا نیست. لطفاً کلمات ستایش‌گونه و غیر ادبی و عبارت‌های نادانشنامه‌ای را بزدایید. برای راهنمایی بیشتر راهنمای نوشتن مقاله‌های بهتر و لحن بی‌طرف را ببینید.

این مقاله نیازمند گسترش است. لطفاً اگر تخصص و توانایی گسترش این مقاله را دارید، آن را بهبود بخشید.

برای دیگر کاربردها، کاشان (ابهام‌زدایی) را ببینید.

کاشان کاشون
کشور	ایران
استان	اصفهان
شهرستان	کاشان
بخش	مرکزی
نام(های) قدیمی	کاسیان، چهل حصاران
مردم
جمعیت	۲۷۵،۳۲۵ سال ۱۳۹۰[۱]
جغرافیای طبیعی
مساحت	۸۶۰۸،۲[۲]
ارتفاع از سطح دریا	۹۸۲ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۸
میانگین بارش سالانه	۱۱۶ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه	۶۰تا۷۰
اطلاعات شهری
شهردار	مهندس سیّدمحمد ناظم‌رضوی
ره‌آورد	گلاب، کلوچه پشمک، فرش، زیلو
پیش‌شماره تلفنی	۰۳۱
وبگاه	فرش کاشان
کاشان روی نقشه ایران ۳۳.۹۸° شمالی ۵۱.۵۸° شرقیمختصات: ۳۳.۹۸° شمالی ۵۱.۵۸° شرقی

کاشان شهری تاریخی است که مرکز شهرستان و فرمانداری ویژهٔ کاشان است که بخشی از استان اصفهان به حساب می‌آید، این شهر در مرکز ایران در ۲۲۰ کیلومتری جنوب پایتخت و ۲۰۰ کیلومتری مرکز استان واقع است.^[۳]
در حدود ۵٬۵۰۰ سال پیش از میلاد یکی از قدیمی ترین سکونت‌گاه در تپه سیلک در نزدیکی کاشان پدید آمد.^[۴]

محتویات

• ۱ ریشه‌شناسی
• ۲ جغرافیا
  • ۲.۱ مکان‌نگاری
  • ۲.۲ اقلیم
  • ۲.۳ وضعیت
  • ۲.۴ مناطق
  • ۲.۵ معماری
  • ۲.۶ پارک‌ها و فضای سبز
• ۳ جمعیت‌شناسی
  • ۳.۱ زبان
  • ۳.۲ دین
• ۴ فرهنگ
• ۵ اقتصاد
• ۶ مشکلات شهری
  • ۶.۱ کمبود آب شرب
• ۷ آموزش
  • ۷.۱ اقتصاد
• ۸ ترابری
  • ۸.۱ فرودگاه
  • ۸.۲ راه آهن
  • ۸.۳ اتوبوس
• ۹ ره‌آوردها
  • ۹.۱ غذاهای سنتی
  • ۹.۲ شیرینی‌ها
  • ۹.۳ عرقیات
  • ۹.۴ خشکبار
  • ۹.۵ صنایع دستی
• ۱۰ نگارخانه
• ۱۱ شهرهای خواهر
• ۱۲ پانویس

ریشه‌شناسی

نوشتار اصلی: پیشینه نام کاشان

در مورد ریشه نام شهر کاشان مانند بسیاری از نام‌های دیگر اختلاف نظر وجود دارد. گروهی کاشان را برگرفته از «کی آشیان» به معنای جایگاه حاکمان می‌دانند و گروهی دیگر لغت کاشان را به معنی خانه‌های تابستانی که با چوب و نی ساخته می‌شوند، دانسته‌اند. بر اساس نظر دیگری کاشان تحریف‌شدهٔ «کاسیان» و به معنای محل اسکان اقوام کاسی بوده است. در گفته‌های دیگر ساخت کاشی مرغوب در این منطقه را دلیل نام‌گذاری شهر به نام کاشیان می‌دانند که به کاشان تحریف شده است.^[۵]

جغرافیا

مکان‌نگاری

شهر کاشان در شمال استان اصفهان و در میان کوه‎های کرکس و کویر مرکزی ایران واقع شده‎است، جایی که از لحاظ پوشش گیاهی بیشتر فقیر است و در آن بوته‎ها و درخچه‎ها کم و بیش یافت می‎شوند.^[۶]

اقلیم

طبق سیستم کوپن در تقسیم‌بندی اقلیمی، اقلیم کاشان از نوع BWhsa است و آب و هوای گرم و بیابانی دارد، در این فرمول B خشک بودن را نشان می‌دهد، W نشان دهنده شدت خشکی است که درآن مقدار باران سالانه (۱۳٫۵) کمتر از میزان متوسط دمای سالانه به سانتی گراد (۱۹٫۷) است. h نشان نشان دهنده این است که متوسط دمای سالانه بیش از ۱۸ درجه سانتیگراد است، s علامت بارش باران در فصول سرد سال یا زمستان است و a می‌گوید که دمای گرم‌ترین ماه سال از ۲۲ درجه سانتیگراد بیشتر است. بر پایه روش تقسیم‌بندی اقلیمی دومارتون که بر پایه ضریب خشکی است و دو عامل مهم دما و باران را مد نظر دارد، چون ضریب خشکی کاشان ۴٫۵ است بر اساس ضریب دومارتن، کاشان دارای آب و هوای خشک است.^[۷]

میانگین دما و بارش برای آب و هوای کاشان   ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر     دمای بیشینه (°C) ۱۰٫۲ ۱۳٫۴ ۱۹٫۰ ۲۶٫۳ ۳۱٫۸ ۳۸٫۲ ۴۰٫۸ ۳۹٫۹ ۳۵٫۳ ۲۷٫۶ ۱۸٫۹ ۱۲٫۱ Ø ۲۶٫۱ دمای کمینه (°C) -۰٫۳ ۱٫۵ ۶٫۳ ۱۲٫۱ ۱۶٫۹ ۲۱٫۹ ۲۴٫۸ ۲۳٫۳ ۱۸٫۴ ۱۲٫۵ ۶٫۲ ۱٫۵ Ø ۱۲٫۱   بارش (mm) ۲۶٫۳ ۱۹٫۶ ۲۶٫۱ ۱۷٫۵ ۱۳٫۳ ۱٫۰ ۰٫۵ ۰٫۵ ۰٫۲ ۴٫۳ ۱۲٫۲ ۱۶٫۹ Σ ۱۳۸٫۴ دما ۱۰٫۲   -۰٫۳ ۱۳٫۴   ۱٫۵ ۱۹٫۰   ۶٫۳ ۲۶٫۳   ۱۲٫۱ ۳۱٫۸   ۱۶٫۹ ۳۸٫۲   ۲۱٫۹ ۴۰٫۸   ۲۴٫۸ ۳۹٫۹   ۲۳٫۳ ۳۵٫۳   ۱۸٫۴ ۲۷٫۶   ۱۲٫۵ ۱۸٫۹   ۶٫۲ ۱۲٫۱   ۱٫۵ ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر بارش ۲۶٫۳ ۱۹٫۶ ۲۶٫۱ ۱۷٫۵ ۱۳٫۳ ۱٫۰ ۰٫۵ ۰٫۵ ۰٫۲ ۴٫۳ ۱۲٫۲ ۱۶٫۹   ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر منبع: weather.ir

وضعیت

در اوایل دورهٔ اسلامی متون جغرافیایی از کاشان به عنوان شهری کوچک یاد کرده‌اند، بعدتر توسعه در فلات ایران و موقعیت مرکزی کاشان و قرار داشتنش در مسیر ارتباطات، این شهر را به مرکز مهم صنعتی بدل ساخت، از این به بعد بیشتر به عنوان شهری در اندازه متوسط و البته موفق از کاشان یاد شده است. در حمله مغول شهر ویران می‌شود و کمی بعدش دوباره بازسازی می‌شود. در دورهٔ صفویه کاشان مورد توجه بوده‌است و پادشاهان غالباً در آن سکنا می‌گزیدند و از این شهر به عنوان مرکزی تجاری بزرگ و ثروتمند یاد شده‌است. علی رقم آشوب‌های پس از صفویه و زلزله بزرگی که در دوره کریم خان زند در کاشان می‌آید این موقعیت تا حدودی حفظ می‌شود اما آشوب‌های اواخر دوره قاجار و ناتوانی در رقابت با نساجی اروپا موجب زوال شدید شهر می‌شود.^[۸]

مناطق

در سال 1390 پس از مصوبه تأسیس مناطق شهرداری‌ها توسط وزارت کشور، مناطق پنج گانه شهرداری کاشان تشکیل شد .

معماری

نوشتار اصلی: معماری کاشان

شهرسازی

 

مدرسه آقابزرگ

کاشان همانند دیگر شهرهای قدیمی ایران معماری سنتی شهری‌اش را تا اوایل قرن بیستم حفظ کرده بود، این چینش سنتی که در دوره‌های سلجوقی و صفوی شکل گرفته بود و تا دوران قاجار ادامه یافته بود، در دورهٔ پهلوی و به ویژه نیمه دوم قرن بیستم به شدت تغییر یافت.^[۹]
شهر قدیمی کاشان را دیواری بلند محصور می‌کرده و رفت‌وآمد به درون شهر توسط چند دروازه صورت می‌گرفته. فضای درون شهر مانند دیگر شهرهای دوران میانهٔ اسلامی به چهار قسمت ارگ، مدارس، بازار و محلات تقسیم می‌شده. قلعه جلالی (ارگ حکومتی کاشان) که در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی ساخته شده بود، در طول قرن هجده و نوزده میلادی از میان رفته در حالی که برج‌ها، دروازه‌ها و دیواره‌های شهر در سراسر قرن نوزدهم باقی‌مانده بودند.
بازار کاشان در مرکز این شهر واقع شده است و دیگر فضاهای شهری در دو طرف آن قرار گرفته‌اند، این بازار در دوره صفویه رونق فراوانی داشته‌است که البته در دوره قاجار میزان قابل ملاحظه‌ای از آن رونق کاسته شده. افزوده‌های جدیدتر بازار شامل تیمچه امین‌الدوله، دو مدرسه و یک مسجد است.

 

پشت بام بازار کاشان

با ظهور خودرو و ساخت خیابان‌ها، تا به حال کاشان بدون توجه لازم به عناصر تاریخی و شیوه زندگی بومی‌اش رو به گسترش بوده است. گسترش رابطه با تهران سبب ویران کردن قسمت شمال غربی دیوار شهر در ۱۹۲۰ شد. ساخت چند کارخانه و بانک، کاشان را به شهر تاریخی فین وصل کرد. در سال‌های ۱۹۳۵-۱۹۴۵ سیاست دولت مرکزی در ساخت راه ماشین‌رو بین تهران و کاشان سبب توسعهٔ شهر در طول دو راه فین و تهران شد. با رسیدن راه آهن به کاشان ایستگاهی در شرق شهر ساخته شد و روستاهای یحیی‌آباد و جمال‌آباد بخشی از شهر شدند.
در دهه بعدی نخستین میدان ماشین‌رو کاشان که پارکی نیز درون خود داشت ساخته شد، همچنین چند روستای دیگر، بخشی از کاشان بزرگ شدند، بانک‌ها و کارخانه‌های جدیدی ساخته شد و خیابان بزرگی بین بخش قدیمی و جدید شهر ساخته شد. در هفتاد سال گذشته (۱۹۴۰-۲۰۱۰)، شهرک‌های بسیاری در کنار راه‌ها و خارج شهر پدید آمده‌اند، به همان سرعتی که دور شهر قدیمی را قبلاً پر کرده بودند.^[۱۰]

بناها و خانه‌های تاریخی

 

خانه بروجردی‌ها

از بناهای تاریخی مهم کاشان که هنوز استوار مانده‌اند یا آثارشان پابرجاست می‌توان به مناره زین الدین،آرامگاه سلطان عطابخش،مسجد عمادی (مسجد میرعماد)، مسجد جامع، مدرسه سلطانی، مسجد آقابزرگ، قلعه جلالی، حمام سلطان امیراحمد و کاروان سرای امین الدوله اشاره کرد، در همه این بناها ویژگی‌های معماری مشابه دیده می‌شود، جز مناره زین الدین که در این زمینه یکتا است.^[۱۱]
کاشان حداقل نوزده عمارت تاریخی دارد که به خوبی محفوظ مانده‌اند. این عمارت‌ها عناصر عمومی خانه‌های سنتی کاشان را دارا می‌باشند، اما نسبت به آنها دارای فضاهای بزرگتر، معماری ماهرانه تر و عناصر مجلل تری هستند. از معروف ترین این عمارت‌ها می‌توان به خانه بروجردی‌ها، خانه بنی کاظمی و خانه مرتضوی اشاره کرد.^[۱۲]

پارک‌ها و فضای سبز

 

درختان سرو کهنسال باغ فین

به گفته شهردار کاشان سرانه فضای سبز در این شهر در منطقه ۱ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۲۲ متر مربع است، این میزان در منطقه ۲ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۵/۲۲ متر مربع بیان شده‌است.،^[۱۳] در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۰ فاز اول پارک جوان به عنوان سی و هفتمین پارک کاشان افتتاح شد^[۱۴] از دیگر پارک‌های کاشان می‌توان به ناژون، ملافتح الله، شهید قدیرزاده، شهید حسن‌زاده، کودک، شهید کریمی، انقلاب، آیت‌الله مدنی، شهیدان ترنجی و پارک نرگس نام برد.^[۱۵]
باغ فین از معروف ترین فضاهای سبز کاشان است و از مهمترین نمونه‌های باغ‌های ایرانی است که هنوز زنده و پابرجاست، وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده‌است.^[۱۶] این باغ در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود.^[۱۷] این مجموعه که در کنار میدان نقش‌جهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌نماید،^[۱۸] در سال ۱۹۳۵ میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.^[۱۹] همچنین کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.^[۲۰] برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آل‌بویه می‌رسانند،^[۲۱] در حالی که ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده^[۲۲] میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث‌الدین جمشید کاشانی می‌داند و^[۲۳] منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می‌کنند.^[۲۴] باغ فین همان جایی است که به دستور ناصرالدین‌شاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم معروف ایران امیرکبیر را در حمام آن به قتل رساندند.^[۲۵] از مهمترین گیاهان این باغ، ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است^[۲۶] که اغلب بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند.^[۲۷]

جمعیت‌شناسی

نوشتار اصلی: جمعیت‌شناسی کاشان

جمعیت کاشان بر پایه نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ برابر با ۲۹۳،۸۰۶ نفر بوده‌است،^[۲۸] این شهر حدود ۹۰% جمعیت شهرستان کاشان را در خود جای داده است.^[۲۹]

زبان

نوشتار اصلی: لهجه کاشانی

نوشتار اصلی: گویش کلیمیان کاشان

مردم کاشان به لهجه کاشانی از زبان فارسی تکلم می‌کنند، این لهجه مانند بسیاری از لهجه‌های فارسی دارای ویژگی‌های آوایی‌ای است که برخی از آنها خاص این منطقه‌است. این ویژگی‌ها در لهجهٔ کاشانی به‌طور عمده حاصل عملکرد فرایندهایی مانند هماهنگی مصوت‌ها، همگونی صامت‌ها، حذف‌ها و غیره‌است که، هرچند بعضی از آنها در سایر گونه‌های فارسی نیز قابل مشاهده‌است، نوع و میزان وقوع آنها، لهجهٔ کاشانی را از سایر لهجه‌های فارسی به نوعی متمایز کرده‌است.^[۳۰] در گذشته کلیمیان ساکن کاشان که امروزه بیشترشان به آمریکای شمالی مهاجرت کرده‌اند به گویشی از زبان‌های مرکزی ایران که به گویش یهودیان کاشان معروف است تکلم می‌کرده‌اند این گویش به زبان راجی که در روستاهای اطراف کاشان تکلم می‌شود شباهت داشته‌است.^[۳۱]

دین

منابع اسلامی، از قدیمی ترینشان، همواره از کاشان در کنار قم به عنوان شهری شیعه مذهب یاد کرده‌اند.^[۳۲]

یهودیان کاشان

نوشتار اصلی: یهودیان کاشان

کاشان سکونت گاه جامعه‌ای مهم از یهودیان و مرکز فرهنگی برای ایشان بوده‌است که سابقه‌اش حداقل به دوره صفویه باز می‌گردد. با اینکه گویش یهودیان حضوری دیرین را در این سرزمین نشان می‌دهد، اما منابع میانه هیچ اشاره‌ای به وجود جامعه‌ای یهودی در کاشان نکرده‌اند و احتمال می‌رود که ایشان ساکنان روستاهای اطراف کاشان بوده‌اند. مهاجرت یهودیان به کاشان در دوره صفویه به خاطر رونق تجارت ابریشم افزایش یافت و جامعه یهودی تا اوایل قرن نوزدهم که به گفته خودشان مجبور به اسلام آوردن شدند در آن حضور داشتند. بنا به کتاب آنوسی اثر بابای بن لطف در ۱۶۵۶ میلادی یهودیان کاشان به اجبار مسلمان شدند، هفت سال بعد پس از مداخله و کمک فقیه شیعه ملا محسن فیض کاشانی یهودیان توانستند پس از پرداخت جزیه این سال‌ها دوباره به آیین خویش بازگردند، عده نیز بر اسلام باقی‌ماندند که به جدیدالسلام‌ها معروف شدند.^[۳۳]

فرهنگ

 

اثر هنری از کاشان در سده سیزدهم میلادی (دوران سلجوقی)

اقتصاد

اقتصاد کاشان از دیر باز بر روی صنعت کشاورزی و تولید محصولاتی چون پنبه، پیاز، غلات، صیفی جات و انواع میوه ها و گیاهان دارویی، گلابگیری و تهیـه عرقی جات سنتی و صنایع دستی مانند مسگری، کاشیگری، ابریشم بافی، مخمل بافی، شعر بافی، گلیم باقی، زیلو بافی، زری بافی و قالیبافـی تکیـه داشتـه است. در اراضی کشاورزی منطقه کاشان و حومه انواع درختان میوه می روید. قسمت عمده زمینهای ایـن منطقـه زیـر کشـت پنبـه و غلـه اسـت. همچنیـن گوجه درختی، سیب درختی، انگور، سبزی کاری و صیفی کاری، چغندر، هویج و شلغم از دیگر محصولات کاشان است. افزون بر آن پرورش گل در قمصـر، هندوانه و طالبی در آران و بیدگل و کشت سیب زمینس در حومه رونق خوبـی دارد و انـار فیـن و راونـد و عطـر و گـلاب قمصـر شهـرت ویـژه ای دارد. در کاشان معادنی مانند مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام، سنگهای مرمر و تراورتن وجود دارد ه بعضی از آنها دست نخورده باقی‌مانده اسـت. صنعت فرش دستباف کاشان در اباد، طرحنه ، نقش ها و رنگهای زیبا و دلفریب، روزگاری طولانی زبانـزد و نقـل محـافـل هنـری، اقتصـادی، نمـایشگـاهـی و علمی بوده است. افسوس که با روی کار آمدن فناوری های ماشینی این صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفه های جانبی آنـدر حـال رکـود و فـرامـوشـی است. کاشان در زمره اولین شهرهای ایران است و صنایع کارخانه ای را در خود جای داده است. اولین کارخانه در سال ١٣١٣ به نام کارخانه ریسندگـی پایه گذاری شد و پس از آن ارخانه های دیگری مانند حریر و مخمل(١٣٣٨)، تارو پود (١٣٣٤)، کرک (١٣٤٥)، پشم (١٣٤٨) و قـالـی راونـد (١٣٥٠) به کار افتاد. امروزه کاشان با دارا بودن ده ها کرخانه فرش ماشینی و صنایعی همچون چینی و ملامین سازی، کاشی سازی، ریسندگی و ابزار آلات صنعتـی تبدیل به یکی از قطبهای صنعتی کشور شده است.

مشکلات شهری

کمبود آب شرب

آموزش

اقتصاد

اقتصاد کاشان از دیر باز بر روی صنعت کشاورزی و تولید محصولاتی چون پنبه، پیاز، غلات، صیفی جات و انواع میوه ها و گیاهان دارویی، گلابگیری و تهیـه عرقی جات سنتی و صنایع دستی مانند مسگری، کاشیگری، ابریشم بافی، مخمل بافی، شعر بافی، گلیم باقی، زیلو بافی، زری بافی و قالیبافـی تکیـه داشتـه است. در اراضی کشاورزی منطقه کاشان و حومه انواع درختان میوه می روید. قسمت عمده زمینهای ایـن منطقـه زیـر کشـت پنبـه و غلـه اسـت. همچنیـن گوجه درختی، سیب درختی، انگور، سبزی کاری و صیفی کاری، چغندر، هویج و شلغم از دیگر محصولات کاشان است. افزون بر آن پرورش گل در قمصـر، هندوانه و طالبی در آران و بیدگل و کشت سیب زمینس در حومه رونق خوبـی دارد و انـار فیـن و راونـد و عطـر و گـلاب قمصـر شهـرت ویـژه ای دارد. در کاشان معادنی مانند مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام، سنگهای مرمر و تراورتن وجود دارد ه بعضی از آنها دست نخورده باقی‌مانده اسـت. صنعت فرش دستباف کاشان در اباد، طرحنه ، نقش ها و رنگهای زیبا و دلفریب، روزگاری طولانی زبانـزد و نقـل محـافـل هنـری، اقتصـادی، نمـایشگـاهـی و علمی بوده است. افسوس که با روی کار آمدن فناوری های ماشینی این صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفه های جانبی آنـدر حـال رکـود و فـرامـوشـی است. کاشان در زمره اولین شهرهای ایران است و صنایع کارخانه ای را در خود جای داده است. اولین کارخانه در سال ١٣١٣ به نام کارخانه ریسندگـی پایه گذاری شد و پس از آن ارخانه های دیگری مانند حریر و مخمل(١٣٣٨)، تارو پود (١٣٣٤)، کرک (١٣٤٥)، پشم (١٣٤٨) و قـالـی راونـد (١٣٥٠) به کار افتاد. امروزه کاشان با دارا بودن ده ها کرخانه فرش ماشینی و صنایعی همچون چینی و ملامین سازی، کاشی سازی، ریسندگی و ابزار آلات صنعتـی تبدیل به یکی از قطبهای صنعتی کشور شده است.

ترابری

فرودگاه

شهر کاشان دارای یک فرودگاه داخلی غیر فعال است که دو دهه از افتتاح آن می‌گذرد. هم اکنون سازمان هواپیمایی کشوری در حال آماده‌سازی محیط موجود در فرودگاه برای برقراری پرواز از این فرودگاه است.^[۳۴] گفتنی است بدیل مجاورت با سایت هسته ای نطنز این منطقه پرواز ممنوع می باشد.

راه آهن

کاشان به وسیله ایستگاه مرکزی راه آهن کاشان به شبکه ریلی کشور متصل می باشد.

اتوبوس

شرکت واحد اتوبوسرانی کاشان و حومه در سال ۱۳۷۰ خورشیدی تاسیس شد. هم اکنون ۱۵۹ دستگاه اتوبوس ملکی و ۳۵ دستگاه اتوبوس بخش خصوصی در ۱۴ خط در حال سرویس دهی در شهر می‌باشند. همچنین ۵۳۰ دستگاه مینی بوس نیز تحت نطارت این شرکت کار جابجایی مسافران حومه را بر عهده دارند.^[۳۵]

ره‌آوردها

غذاهای سنتی

از جمله غذاهای سنتی کاشان می‌توان به گوشت لوبیا، شفته(قیمه ریزه)، کوفته چغندر و گوشت کلم اشاره کرد.

شیرینی‌ها

کلوچه و پشمک ،حلوا ارده ، ارده شیره ،نقل بیدمشکی ،حاجی بادامی و جوزقند

عرقیات

عرق نعناع، عرق گل محمدی (گلاب)، عرق بیدمشک، عرق دارچین و نظایر آن.

خشکبار

انواع میوه خشک مثل انجیر، هلو و سیب.

صنایع دستی

از صنایع دستی کاشان می‌توان به کاشی کاری، سفال‌گری، اصول اربعه معماری و گنبدسازی (گوشه سازی، رسم بندی، مقرنس و گره سازی)، گچ بری، آجرکاری، گره چینی، قالی بافی، نقشه کشی قالی، شعربافی، زری بافی،مخمل بافی، زیلوبافی، گیوه بافی، رفوگری، رنگرزی، نمد مالی، مسگری، مشبک کاری و منبت کاری نام برد.^[۳۶] همچنین چند تن از هنرمندان صنایع دستی کاشان از طرف یونسکو مهر اصالت دریافت کرده‌اند.^[۳۷][۳۸]

قالی‌بافی

نوشتار اصلی: قالی کاشان

نگارخانه

• 

  مسجد و مدرسهٔ امام خمینی
• 

  مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین

شهرهای خواهر

کاشان با سه شهر جهان خواهرخوانده است:

زمان	کشور	شهر خواهرخوانده
۲۰۰۸	سوئد	اومئا
۲۰۰۹	بلغارستان	کازانلیک[۳۹]
۲۰۱۰	ایران	سبزوار[۴۰]

پانویس

1. «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
2. 
   
3. «نقشهٔ بافت‌های فرسودهٔ مصوب شهرها: کاشان». وب‌گاه شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری ایران. بازبینی‌شده در ۱۴ ژانویهٔ ۲۰۱۳.
4. 
   
5. KASHAN
6. 
   
7. CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
8. 
   
9. ارشدی ابیانه، مقداد. راهنمای مستند گردشگری کاشان. انتشارات محتشم، ۱۳۸۸.
10. 
    
11. KASHAN i. GEOGRAPHY
12. 
    
13. تعیین اقلیم کاشان با روش‌های اقلیمی
14. 
    
15. http://www.iranicaonline.org/articles/kashan-ii-historical-geography KASHAN ii. HISTORICAL GEOGRAPHY
16. 
    
17. KASHAN v. ARCHITECTURE (1) URBAN DESIGN
18. 
    
19. KASHAN v. ARCHITECTURE (1) URBAN DESIGN
20. 
    
21. KASHAN v. ARCHITECTURE (2) HISTORICAL MONUMENT
22. 
    
23. KASHAN v. ARCHITECTURE (4) HISTORIC MANSIONS
24. 
    
25. افزایش فضای سبز در کاشان
26. 
    
27. سی و هفتمین پارک کاشان افتتاح شد
28. 
    
29. فهرست پارک‌های استان اصفهان
30. 
    
31. «The Persian Garden» ‎(en)‎. یونسکو. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
32. 
    
33. Rafie Hamidpour. «Fin Garden». در Land of Lion, Land of Sun. چاپ اول. بلومینگتون؛ ایندیانا، ایالات متحده آمریکا: Author House، ۲۰۱۰. ۵۱. شابک ‎(ISBN ۹۷۸-۱-۴۴۹۰-۹۱۴۹-j).
34. 
    
35. «چهلستون، میدان امام و باغ فین کاشان بیشترین بازدید کننده نوروزی در استان اصفهان را دارند». خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۰ فروردین ۸۹. بازبینی‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۱۱.
36. 
    
37. «The Persian Garden» ‎(en)‎. یونسکو. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
38. 
    
39. «مرحله اول ثبت جهانی باغ فین کاشان». جام جم آنلاین، ۲۲ دی ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
40. 
    
41. «باغ فین کاشان». سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
42. 
    
43. Holly Kerr Forsyth. «LESSONS IN GARDEN HISTORY». در Gardens of Eden: Among the World's Most Beautiful Gardens. ۸۷.
44. 
    
45. «باغ فین کاشان». سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
46. 
    
47. Peter Jackson, Laurence Lockhart. «SPIRITUALITY, PHILOSOPHY AND THEOLOGY». در The Cambridge history of Iran: The Timurid and Safavid periods. چاپ چهارم ۲۰۰۱. نیویورک: CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS، ۲۰۰۱. ۶۶۸. شابک ‎(ISBN ۰-۵۲۱-۲۰۰۹۴-۶).
48. 
    
49. Rafie Hamidpour. «Fin Garden». در Land of Lion, Land of Sun. چاپ اول. بلومینگتون؛ ایندیانا، ایالات متحده آمریکا: Author House، ۲۰۱۰. ۵۱. شابک ‎(ISBN ۹۷۸-۱-۴۴۹۰-۹۱۴۹-j).
50. 
    
51. «The Persian Garden» ‎(en)‎. یونسکو. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
52. 
    
53. «باغ فین کاشان؛ قربانی رفتار غیرکارشناسانه». خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۵ شهریور ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۱۱.
54. 
    
55. «جمعیت شهرستانها و خانوار کشور سال ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲۴آذر۱۳۹۱.
56. 
    
57. KASHAN iv. POPULATION
58. 
    
59. برخی ویژگی‌های آوایی در لهجه کاشانی
60. 
    
61. KASHAN ix. THE MEDIAN DIALECTS OF KASHAN (2) URBAN JEWISH DIALECT
62. 
    
63. پیشینه تشیع در کاشان
64. 
    
65. KASHAN viii. RELIGIOUS COMMUNITIES (1) JEWISH COMMUNITY
66. 
    
67. [فرودگاه-کاشان-فعال-می‌شود/ «فرودگاه کاشان فعال می‌شود»]. پایگاه خبری تحلیلی کاشان و آران و بیدگل، ۴ تیر ۱۳۹۱. بازبینی‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۱۳.
68. 
    
69. «تاریخچه سازمان اتوبوسرانی کاشان و حومه». سازمان اتوبوسرانی کاشان و حومه. بازبینی‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۳.
70. 
    
71. صنایع دستی و سوقات کاشان
72. 
    
73. شعربافی کاشان بار دیرگ مهر اصالت دریافت کرد
74. 
    
75. زیلوی سجاده‌ای ایران مهر اصالت یونسکو دریافت کرد
76. 
    
77. کاشان و کازانلیک بلغارستان خواهرخوانده شدند