شاهین شهر و میمه
شهرستان شاهین شهر و میمه با بلندی 1570 متر از سطح دریا و مساحتی در حدود 6500 هزار کیلومتر مربع با دو بخش مرکزی و بخش میمه شامل 6 شهر و 22 روستا دارای آب و هوایی نیمه بیابانی و گرم و خشک در تابستان و سرد در زمستان و جمعیت تقریبی180 هزار نفری (80 % در بخش مرکزی و 20 % در بخش میمه) می باشد.
بخش میمه با ارتفاع 2540 متر از سطح دریا درشمال شهرستان قرارگرفته ودارای آب و هوایی سردتر و خشن تر از مرکز شهرستان می باشد.
شهرستان شاهین شهر و میمه (گز و بُرخوار یا برخوار و میمه
قدیم) منطقه ای حاصل خیز و دارای قنوات بسیار بوده و کشاورزی در این منطقه
رونق بسیاری داشته است.
نزدیکترین شهر شهرستان شاهین شهر و میمه به اصفهان ، شهر گز بُرخوار است
با قدمتی بیش از 3 هزار سال با 30 اثر تاریخی ثبت شده و با ارزش از دوران
اشکانیان تا قاجاری در فاصله ی 10 کیلومتری شمال اصفهان در جنوب شهرستان
که دارای آثار تاریخی فراوانی از دوران اشکانیان تا قاجاری می باشد.
دورترین شهر شهرستان تا اصفهان شهر لایبید است در فاصله ی 150 کیلومتری شمال اصفهان که در بخش میمه واقع گردیده است .
از ویژگی های استراتیژیکی شهرستان قرار گرفتن جاده های
ترانزیتی شمال جنوب در این شهرستان می باشد که می توان آزاد راه تهران -
اصفهان - شیراز و اتوبان تهران - اصفهان ، صنایع هواپیما سازی و . . .
با شروع جنگ تحمیلی و مهاجرت مرز نشینان ایران به استان
اصفهان به خصوص شهر شاهین شهر مهاجرت شروع و همچنان رو به گسترش است . از
این رو در این شهر اقوام مختلفی چون فارس ، بلوچ ، ترک ، کرد ، لر و . . .
زندگی می کنند . به علاوه تعداد قابل ملاحظه ای از ارامنه و آشوری های
ایران در این شهرستان و مخصوصا شهر شاهین شهر سکونت دارند .
شهر گز بُرخوار با جمعیتی بیش از 22 هزار نفر در فاصله ی 10 کیلومتری شمال اصفهان در کنار آزاد راه معلم ( تهران – اصفهان ) قرار دارد . این شهر با دارا بودن 30 اثر تاریخی دارای بیشترین آثار تاریخی و جاذبه های فرهنگی و گردشگری ، قدیمی ترین شهر شهرستان با قدمتی بیش از سه هزار سال می باشد . از آثار تاریخی بجا مانده و قابل توجه این شهر تپه باستانی اشکانی – ساسانی زیر امامزاده شاه نعمت اله - مسجد جامع عهد سلجوقی و آل بویه – خانه های تاریخی صفوی و قاجار – کاروانسرای عباسی گز – فرهنگسرای ادیب برومند –امامزاده شاه نعمت اله – برج و باروی باستانی دور شهر – حمام قدیمی و . . . می باشد که نشان دهنده مرکزیت و پر جمعیت بودن این شهر است . از ویژگی های بارز این شهر زبان و گویش مردم آن است که ریشه در زبان پهلوی باستان و زبان های اصیل ایران باستان دارد و به زبان محلی گزی با همدیگر صحبت می کنند .
مسجد جامع گز در فاصله ی 10 کیلومتری شمال اصفهان و در مرکز شهرگز بُرخوار بر باقیمانده های آتشکده ی بهمن ابن اسفندیار ( عهد ساسانی ) ساخته شده است . این بنای تاریخی که متعلق به دوران آل بویه و سلجوقی است قدیمی ترین بنای آجری شهرستان شاهین شهر و میمه محسوب می شود . از ویژگی های این بنای تاریخی محراب و مناره سلجوقی آن است . مناره ی مسجد دارای دو راه پله جدا از هم می باشد که می توان هم زمان از آن بالا و پاین رفته بدون اینکه همدیگر را ببینند و یا با هم برخورد داشته باشند .
فرهنگسرای ادیب برومند گز بُرخوار
فرهنگسرای ادیب برومند گز بُرخوار یکی از خانه های تاریخی
قاجاری بجا مانده ی خاندان برومند در شهرگز بُرخوار است که توسط آقای ادیب
برومند از نویسندگان و شاعران و اهل قلم و امیر همایون برومند نوه ی مرحوم
حاج حیدر علی خان برومند از علمای حوزه و استاد فلسفه ، به عنوان فرهنگسرا و
کتابخانه در اختیار شهرداری شهر گز قرار گرفته تا مردم شهرگز بُرخوار و
هنرمندان و انجمنهای ادبی و فرهنگی از آن استفاده نمایند .
موزه مردم شناسی گز و بُرخوار به عنوان اولین موزه خصوصی استان است که توسط یکی از اهالی شهر گز با همکاری و مساعدتهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در سال 1383، در بخشی از فضای فرهنگسرای ادیب برومند گز تأسیس گردید . این موزه با بیش از 900 شیء شامل انواع لوازم کشت و زرع – توزین - نجاری – لوازم حمام – انواع دعا و نذر و قربانی – وسایل و چرخ سفالگری – پوشاک و لباس محلی – ادوات ریسندگی – کتب خطی و قباله – عکسهای قدیمی و . . . که بخشی از آن توسط مردم شهر و منطقه به صورت امانت در این مکان جمع آوری و برای بازدید عموم شهروندان و هموطنان قرار گرفته است . لازم به ذکر است که دو خمره سفالی بدست آمده از تخریب قسمتهای جنوبی و شرقی تپه تاریخی - باستانی در هنرستان شیخ بهایی ، که توسط سازمان و دانشجویان رشته ی مرمت آثار مرمت و به صورت امانت و موقت در موزه قرار دارد .
کاروانسرای عباسی گز در غرب شهر گز بُرخوار و کنار مسیر اصفهان– تهران قرار گرفته است . این کاروانسرا به صورت چهار ایوانی با طول و عرضی حدود 90 متر و سردری بلند به ارتفاع 10 متر کاشی کاری شده و برجکی مسقف در شمال شرقی خود است . کاروانسرای گز 36 اتاق در چهار طرف اضلاع و بالای سر در دارد. راهروهایی نیز برای نگهداری چهار پایان و بارها و چهار فضای سه اتاقی در گوشه های این کاروانسرا از نمونه های جالب کاروانسراهای اولیه حکومت صفوی می باشد .
شهر شاهین شهر که در اواخر زمان پهلوی اول توسط آقا محمد خان برومند از ملاکین معروف آن زمان به صورت مزرعهای مختلف و باغات انار – انگور – پسته – میوه و . . . بنا شده بود . ولی با شروع ساخت پالایشگاه و نیروگاه اصفهان در زمان حکومت پهلوی این شهر توسط آمریکایها به عنوان شهری توریستی که شامل نمونه های مختلف شهرهای ایران و جهان باشد، نقشه برداری و بنا شد . با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و خروج اتباع بیگانه و آغاز جنگ تحمیلی مهاجرت اقوام گوناگون به این شهر رو به گسترش یافت و رفته رفته به شهری مهاجر پذیر و در حال حاضر به عنوان مرکز شهرستان با جمعیتی بیش از 120 هزار نفر می باشد .
شهر گرگاب با جمعیتی در حدود 5 هزار نفر در شرق شاهین شهر و در کنار آزاد راه معلم قرار دارد .این شهر نیز دارای آثار تاریخی چون حمام قدیمی و مسجد جامع از دوران قاجار و سرباز خانه می باشد .
در فاصله 50 کیلومتری شمال اصفهان به طرف تهران روستای مورچه خورت ( اتوبان اصفهان – تهران) واقع است . این روستا همانند دیگر شهرها و روستاهای شهرستان دارای آثار تاریخی است که نمونه بارز و قابل توجه آن اَرگ خِشتی و کاروانسرای عباسی آن است . کاروانسرای عباسی در غرب جاده اصلی واقع است . ارگ خشتی مورچه خورت که قدمت آن حداقل به قبل از دوران صفویه می رسد در شرق جاده و در مرکز روستا قراردارد. این بنا پس از ارگ بم بزرگترین و کاملترین بنای خشنی است و ابعاد آن حدود 120×120 گام دارد ، در هر ضلع این بنا سه برج دیده بانی قرار دارد که جمعاً هشت برج در چهار ضلع بنا واقع است. در داخل این مجموعه حمام ، مسجد ، امامزاده ، خانه های اربابی بزرگ ، راسته بازار و . . . وجود دارد. مورچه خورت تا زمان صفویه و قاجار مرکز حیات وحش اصفهان و دارای حیواناتی چون آهو،گَوَزن، کَرکَس، بز کوهی ، قوچ و . . . بوده است. متأسفانه با ساخت جاده های شمال- جنوب و شرق به غرب این منطقه به چهار قسمت تقسیم و حیات وحش آن به داخل کوههای اطراف و با توجه به جاده های جدید و دست رسی انسان به مناطق امن حیوانات حیات وحش منطقه کم کم در حال نابودی است.
کاروانسرای مادرشاه به عنوان دومین منزلگاه درشمال اصفهان در مسیر تهران ( فاصله 40 کیلومتری شمال اصفهان- تقاطع آزاد راه کاشان– اصفهان و اتوبان اصفهان– تهران) واقع شده است . این کاروانسرا با مساحتی حدود 6500 متر از نمونه های زیبای کاروانسراهای ایران است که در گوشه های خود اصطبل هایی برای نگهداری فیل ها دارد . شروع ساخت این کاروانسرا در زمان شاه سلیمان صفوی و در زمان شاه عباس دوم صفوی پایان یافت . کاروانسرا همچون کاروانسرای گز به صورت چهار ایوانی و در چهار طرف اضلاع آن اتاقهایی برای استراحت مسافران و بویژه سفرا و میهمانان خارجی ساخته شده است ، در چهار طرف حیاط کاروانسرا ، اتاقهایی واقع است و پشت آنها راهروهایی برای نگهداری چهارپایانی چون اسب و شتر کاروانها می باشد. این بنا در سالهای گذشته توسط سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری مرمت و به هتل و اقامتگاه تبدیل شده است و هم اکنون نیز این بنا و منطقه اطراف، توسط شرکت های مَهِستان نقش جهان و نارنجستان به عنوان مجموعه ای اقامتی پذیرایی و تبدیل به منطقه نمونه گردشگری آماده پذیرایی از مهمانان عزیز می باشد.
ارگ قدیمی مورچه خورت در فاصله ی 50 کیلومتری شمال اصفهان به صورت یک قلعه ی خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در حدود 15000 متر مربع را به خود اختصاص داده است . این بنا که احتمال می رود در زمان صفویه نیز وجود داشته ، دارای بنا هایی چون امامزاده – مسجد – حمام – راسته بازار – خانه های قدیمی و . . . است .
روستای کلهرود یا همان کله یا کُلاه رود از توابع بخش مرکزی شهرستان در فاصله 90 کیلومتری شمال اصفهان در مسیر انحرافی از جاده قدیم اصفهان - کاشان ( بعد از مورچه خورت به طرف نطنز ) واقع شده است . این روستا با جمعیتی در حدود 300 نفر دارای آثار تاریخی وآب و هوای مناسب در بهار و تابستان برای مسافران و گردشگران می باشد . در سال 1386 و در سفر هیأت دولت به استان اصفهان این روستا به عنوان روستای هدف گردشگری به تصویب رسید و دارای بافتی زیبا و خانه های باغی با درختان میوه و گردو ، بادام و . . . است . کلهرود نیز همچون ابیانه در دل کوههای کَرکَس و درون دره ایی زیبا و هم مرز شهرستان نطنز واقع است. این روستا دارای آثار تاریخی و گردشگری چون غار آهکی ، خانه های تاریخی برومند، مظاهری، مسجد حاجی و مسجد سربیشه است. کلهرود از زمان صفوی تاکنون تفرجگاه و محلی برای استراحت و زندگی تابستانه در شمال اصفهان ، بویژه خاندان برومند گز و بُرخوار بوده است.
از دیگر روستاهای هدف گردشگری استان اصفهان در شهرستان شاهین شهر و میمه روستای تاریخی سُه می باشد. این روستا دردل کوه و در فاصله 30 کیلومتری شرق جاده اصلی اصفهان– تهران بعد از مورچه خورت (100کیلومتر بعد از اصفهان ) واقع است . از آثار تاریخی روستا می توان امامزاده یوسف و چشمه زیر امامزاده ، کاروانسرای عباسی سُه و حمام قدیمی و خانه های تاریخی را نام برد در فاصله 5 کیلومتری ورودی جاده سُه کاروانسرایی بنام کاروانسرای عباسی دِه لُر ( بخش بر آبخوان ) واقع است. این کاروانسرا نیز همانند نمونه های دیگر کاروانسراها بر سر مسیر شمال- جنوب واقع بوده که متأسفانه با ایجاد مسیر اصفهان-تهران از جاده اصلی فاصله و هرساله روبه ویرانی رفته است .
از دیگر روستاهای توابع بخش مرکزی در غرب شاهین شهر و در کنار آزاد راه غرب تهران - اصفهان روستای جهاد آباد ( چاه سیاه یا همان چاله سیاه ) است. از آثار تاریخی بجا مانده این روستای 1500 نفری کاروانسرای عباسی معروف به کاروانسرای شیخ علی زنگنه است که محلی برای استراحت کاروانهایی که در مسیر شمال غرب برای زیارت عتبات عالیات به سمت عراق حرکت می کردند، مورد استفاده است .
کاروانسرای جهاد آباد یا شیخ علی زنگنه با مساحتی بیش از 7000 مترمربع بعد از کاروانسرای گز به عنوان اولین منزلگاه در مسیر غرب قرار گرفته است. کاروانسرای جهاد آباد همانند دیگر کاروانسراهای عباسی عهد صفوی دارای تزئینات آجر و سنگ می باشد. این کاروانسرا که هنوز هم می توان گفت سالم و در برابر هجوم بیگانگان و غارتگران استوار مانده است در چهار طرف حیاط دارای اتاقهایی برای استراحت مسافران و در پشت آن راهروهایی برای چهارپایان و بارانداز است. نکته قابل توجه این کاروانسرا وجود دو حیاط کوچک در دو طرف هشتی ورودی در پشت اتاقهای ضلع جنوبی خود است. این دو فضا که هر کدام مساحتی حدود 200 متر را دارد فضایی اختصاصی و دنج را در کاروانسرا بوجود می آورد. در بالای هشتی ورودی اتاقی راهرو مانندی برای ارتباط فضای دو طرف هشتی و پشت بام وجود دارد . این کاروانسرا سالهای متمادی پذیرای شاهان صفوی و قاجار برای شکارگاه قمشلو بوده است . این بنا هم اکنون در مالکیت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان و آماده واگذاری به بخش خصوصی جهت سرمایه گذاری در بخش گردشگری می باشد .
بخش میمه شامل سه شهر میمه – وزوان و لای بید و 13 روستا در دو دهستان ونداده و زرکان در فلصله 70 کیلومتری مرکز شهرستان و 90 کیلومتری شمال اصفهان واقع شده است . از مناطق زیبا و جالب و حفاظت شده ی میمه حیات وحش موته با مناظر زیبای کوهستانی چون سخره سرخی ، تخته محمد جعفر و . . . و گله های آهو و حیواناتی چون پلنگ و . . . است .
شهر میمه که مرکز بخش می باشد با قدمتی بیش از هزار سال در
کنار جاده ترانزیت شمال جنوب ایران و ورودی شهرستان شاهین شهر ومیمه مورد
توجه خاص است .این شهر با داشتن بناهای تاریخی چون مسجد جامع مربوط به
دوران زندیه – خانه های تاریخی و حمام قدیمی و قنات مزدآباد است .
کاروانسرای آغا کمال وزوان و حمام تاریخی ونداده از دیگر آثار تاریخی این بخش می باشد .
معروفترین صنایع دستی بخش میمه قالی بافی آن است که با طرح و رنگ خاص خود در ابعاد گوناگون معروف به قالی میمه ای می باشد.
مسجد جامع میمه در مرکز شهر میمه و در کنار حمام قدیمی شهر قرار گرفته است و بیانگر وجود بافت تاریخی و راسته بازار در این شهر می باشد . مسجد جامع میمه متعلق به دوران زندیه است.
حمام میمه که فضایی بیش از 500 متر مربع را در مجاورت مسجد جامع به خود اختصاص داده بنایی است از اواخر دوران قاجار که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سالهای اخیر سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با همکاری شهرداری میمه اقدام به مرمت و بازسازی آن نموده تا به موزه و کلاسهای آموزش صنایع دستی و هنرهای سنتی تبدیل شود . این بنا همانند دیگر حمام های قدیمی دارای سه بخش سربینه (رختکن) ، میاندری (فضای بین سربینه و گرمینه) و گرمینه(گرمخانه) است . حمام میمه برخلاف دیگر حمام های تاریخی شهرستان حمام کوچک یا مردانه نداشته و به صورت زمان بندی ( عصر و غروب ) مورد استفاده مردان قرار می گرفته است .
از فرزندان موسی بن جعفر (ع) امامزاده سیده الصالحه خاتون است که زیارتگاه آن در جنوب روستای اذان از توابع بخش میمه می باشد و همه روزه بویژه روزهای پایان هفته و تعطیلات پذیرای عاشقان و شیفتگان اهل بیت (ع) می باشد . ساختمان اصلی و گنبد مخروطی شکل و تزئینات کاشی آن نمونه ایی از معماری و هنر ایرانیان در دوره های قبل می باشد .
تنها خانه های تاریخی و آثار بجامانده بافت میمه ، خانه های قیصر خان و عیسی خان و برادران گرانمایه و . . . است که به صورت چند خانه مجزا ولی مرتبط با هم و در کنار هم دیگر در بافت قدیم میمه ساخته شده است . این بناهای ساخته شده متعلق به خاندان گرانمایه از اقوام برومند مهاجر از منطقه قفقاز به گز بُرخوار (پسر خاله های برومندان شهر گز) می باشد که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی ساخته شده و هنوز هم مورد استفاده مالکین آنها می باشد .
از نمونه های جالب و دیدنی حیات وحش و مناظر طبیعی ایران اسلامی حیات وحشِ موته در بخش میمه است که در این منطقه و در دل کوهها و دشتهای پهناور آن صخره های زیبایی از دل دشت بیرون آمده و روزهای متوالی محلی برای بستن راه کاروانان و تُجّار بوده است . یکی از این کمینگاه ها صخره ای معروف به تَختِ محمد جعفر است که برروی آن چاهی کنده شده به گونه ایی که در بدنه آن روبه مسیر کاروانان راه دارد. از دیگر مناظر طبیعی منطقه تخته سُرخی است با طبیعتی زیبا و قابل توجه به رنگ قرمز و سبز و دیگری دَرّه دوزخی است. این دَرّه زیبا و وحشتناک به رنگ خاکستری و سیاه چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند. متأسفانه در سالهای اخیر جهت استخراج معادن سنگ، این منطقه نیز روبه نابودی می رود.
وزوان : وزوان از دیگر شهرهای بخش میمه و هم مرز با میمه
است که دارای آثار تاریخی چون قنات تاریخی، برج و قلعه، خانه های تاریخی و
قلعه اعظمی ها می باشد.از دیگر شهرها و روستاهای بخش میمه می توان ونداده و
حمام قدیمی آن ، اذان ،لای بید، خسروآباد، زیادآباد، مراوند و . . . بخش
میمه را نام برد که دارای آثار تاریخی و جاذبه های کوهستانی و گردشگری با
غارهای آهکی زیبا و . . . می باشد .
وجود جنگ تحمیلی ایران و عراق سبب گشته، مهاجران زیادی از نواحی مختلف کشور به سوی این شهرستان و بخصوص شهر شاهین شهر مهاجرت کنند. البته پس از پایان یافتن جنگ نیز به دلیل نزدیکی این شهر به مرکز استان و نیز محیط آرام آن مهاجرت همچنان در حال گسترش است. از این رو در این شهر اقوام مختلفی چون فارس، ترک، لر و کرد و ... زندگی می کنند. به علاوه، تعداد قابل ملاحظه ای از ارامنه و آشوری های ایران در این شهرستان و مخصوصاً در شهر شاهین شهر سکونت دارند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر